1. Siydik a’zolarining anatomiyasi Nefronning morfo-funktsional tuzilishi Siydik hosil bo`lishi va uning boshqarilishi

3. Siydik hosil bo`lishi va uning boshqarilishi

Siydik hosil bo`lishida buvraklarning qon bilan ta‘minlanishi katta ahamiyatga ega. Buyrak arteriyalari aortaning qorin qismidan chiqib, u yerda qon bosimi yuqori bo`lishini ta‘minlaydi. Kalta buyrak arteriyalari bir necha marta bolinib, koptokchalarga qon olib keluvchi tomir (vas afferens) shaklida Idrib boradi Bu tomir 20—40 dona kapillyarga bo`linib, Malpigi koptokchasini hosil qiladi. Kapillyarlar yig'indisi — vas efferens qonni koptokchadan olib ketadi. Odamning ikkala buyragi arteriyasidan 1 daqiqada 1200 ml qon yoki organizmdagi hamma qonning 20—25% oqib o‘tadi. Buyraklar massasi tana massasining faqat 0,43% tashkil qilishini eslasak, qon bilan ta‘minlanishning naqadar katta ekani yaqqol bilinadi.

Buyraklarning qon bilan ta‘minlanishidagi yana bir muhim xususiyati shundaki, a‘zo tomirlarining o`z-o‘zini boshqarish qobiliyati juda mukammal: umumiy arterial qon bosimi 90—190 mm s. a da o'zgarishda ham buyrak arteriya laridan oqib o'tuvchi qon miqdori o‘zgarmaydi.

Koptokchadan sal uzoqlashib, qonni olib ketuvchi tomir yana kapilyarlarga bo`linadi va proksimal hamda distal burama kanalchalar atrofida qalin kapillyarlar to‘rini hosil qiladi. Demak, buyraklarda qonning ko‘p qismi kapillyarlardan ikki marta, avval koptokchalarda, keyin kanalchalar atrofida o‘tadi

Yukstamedullyar nefronlarning qonni olib ketuvchi tomiri kapillyarlarga bolinmaydi. bu tomir bevosita maglz moddaga o‘tadi

Siydik hosil bolishida nefronning hamma qismi ishtirok etadi. Bu jarayon koptokchalarda filtrlanish yo`li bilan birlamchi siydikni hosil bolishidan boshlanadi. Buyrak kanalchalari va yig‘uvchi naylardan olayotganida siydik tarkibi o'zgaradi: suv va ba‘zi moddalar naylar devori orqali qonga qayta so'riladi, ba‘zi moddalar esa bu suyuqlikka ajratiladi. Bu jarayon kanalchalardagi reabsorbsiya va sekretsiva deb ataladi.

Shunday qilib, tashqariga chiqariladigan oxirgi siydik tarkibini uch jarayon belgilaydi

- koptokchalardagi filtrlanish,

-kanalchalardagi reabsorbsiya

-kanalchalardagi sekretsiya.