1-seminar. Suyaklarning tuzilishi. Suyaklarning tarkibi, organik va anorganik moddalar. Tana skeleti. Qo‘l va oyoq skeleti suyaklarining tuzilishi Miya qutisining tuzilishi. Gavda muskullarining tuzilishi

1. Izometrik ish rejimi – muskulning tonusi uzgarib, uzunligi uzgarmaydi.
2. Izotonik ish rejimi - muskulning uzunligi uzgarib, tonusi uzgarmaydi.
3. Auksotonik ish rejimi – muskulning uzunligi uzgarishi bilan tonusi xam uzgaradi. Amalietda aloxida xolda bunday rejimlar uchramaydi, kursatilgan rejimlarning biri ustun turishi mumkin.
Muskullar statik va dinamik ishni bajarishi mumkin. Statik ish bajarilganda muskullarning ishi tufayli tana xarakatsiz bulib, ma’lum bir xolatni saklaydi.
Statik ish bajarilganda kuyidagi ish turlari bajariladi:
a) karshilikni ushlab turish – muskulning kiskarish kuchi karshilik kuchi bilan tenglashadi va tananing ma’lum vaziyati saklanib turadi.
b) mustaxkamlab beruvchi ish - muskulning ishi ogirlik kuchini yengishga yunalgan.
v) kotirib turuvchi yeki fiksatsiyalovchi ish – muskulning kuchi antogonist muskullarni kuchini yengishga yunaltirilgan.
Dinamik ish bajarilganda muskullar tomonidan 3 xil ish bajariladi:
a) karshilikni yengish ishi – muskulning ishi tananing muayyan kismi ogirligini yeki ma’lum bir karshilikni yengadi.
b) karshilik kuchiga bardosh bera olmaslik ishi – muskulning taranglashgan xoldan karshi kuchlar ta’sirida asta - sekin bushashadi va karshilik kuchlarga bardosh bera olmaydi.
v) ballistik ish – juda kiska vakt ichida muskullar tomonidan karshilikni yengish ishini bajarish. Ballistik ish turida muskullar kiska muddat davomida katta kuchni namoen etadi va bu ish A =F t formulasi bilan ifodalanadi. ( A- ish, F – êó÷, t – âàêò ).
Relaksatsiya bu – muskul tomonidan karshilik kuchiga bardosh bera olmaslik ish turi bulib, muskul tolalari bushashgan va chuzilgan xolda buladi.
Xarakat jaraeni bajarilishida bir kancha aloxida muskullar xamkorlik bilan ish bajarishda ishtirok etadi. Funktsional jixatdan muskullar antogonist va sinergistlarga bulinadi. Sinergist muskullar deyilganda turli guruxlarga kiruvchi muskullarning xamkorlikda bir xil xarakatni bajarishishda ishtirok etishiga aytiladi. Masalan, trapetsiyasimon muskul bilan oldingi tishsimon muskuli kurakni pastki burchagini tashkariga tomon aylanishida ishtirok etadilar.
Antogonist muskullar aloxida muskullar yeki turli muskul guruxlari karama – karshi xarakatda ishtirok etishiga aytiladi. Masalan, tirsak bugimida yelka oldini bukuvchi muskullardan yelka muskuli misol bulsa, uning doimiy antogonisti bulgan yelkani orqa guruxida joylashgan uch boshli muskul yelka oldini yezishda ishtirok etadi. Muskullarning karama-karshi va xamkor ishlashi turli kurinishlarda bulishi mumkin. Bir xarakatda sinergist bulgan muskullar, ikkinchi xarakatda bir-biriga nisbatan antogonist buladi. Masalan, panjani bukishda tirsakni va bilakni bukuvchi muskullar sinergist xolda ishlashsa, panjani olib kochish va olib kelish xarakatlarida xar bir muskul aloxida funktsiyani bajaradi. Panjani bukuvchi tirsak muskuli panjani olib kelishda, bilak muskuli esa panjani olib kochishda ishtirok etadi. Antogonist va sinergist muskullarini xamkor va koordinatsiyali kiskarishlarini bajarilishi nerv sistema tomonidan idora etiladi.