|
Ruwxıy miyras - ruwxıylıq rawajlanıwının’ tiykarı
Endi ruwxıy miyraslar jáne onıń ruwxıylıq rawajlanıwındaǵı bazı táreplerdi aytamız. Ruwxıy miyraslardı túsindirme beriwden aldın ulıwma civilizatsiya, miyraslar, atap aytqanda, materiallıq miyraslar, ruwxıy miyraslar túsinikleriniń qatnası, qásiyetleri, ayırmashılıqların bilip alıwımız kerek boladı. Sebebi ruwxıy miyraslar ulıwma miyraslardıń, atap aytqanda materiallıq miyraslardıń strukturalıq bólegi esaplanadi. Materiallıq miyraslardı tusinbesten ruwxıy miyraslardı da túsiniw qıyın. Bul túsiniklerde ulıwmalıq sonda da, olar birdey emes, óz-ara qaysı bir tárepleri, qásiyetleri menen parıq etedi. Bunnan aldınǵı máselede kórgenimizde hár bir jámiyet hám dáwir óz mádeniyat tipina iye boladı. Jámiyet, dáwir ózgeriwi menen onıń mádeniyat tipi hám ruwxıylıǵında da ózgeris, jańalanıw boladı, biraq materiallıq rawajlanıw úzilib qalmaydı, ilgeri mádeniyat, civilizatsiya joq bolıp ketpeydi, bálki materiallıq miyraslar retinde saqlanıp qaladı. Miyraslar insaniyattıń hár bir tariyxıy basqıshda jasaǵan áwladları tárepinen jaratılǵan hám keyingisine jetip kelgen barlıq materiallıq hám ruwxıy baylıqları kompleksi bolıp tabıladı. Materiallıq miyraslar da miyraslar sheńberine kiredi, biraq odan azmaz parıq etedi. Ótken zaman daǵı barlıq mádeniyat estelikleri miyraslar retinde saqlanıp qalıwı múmkin, lekin olardı hámmesi de materiallıq qádiriyatqa iye bolavermaydi. Materiallıq miyraslarda adamlıqtıń kelesi rawajlanıwına, ruwxıy rawajlanıwǵa xızmet etetuǵın, oǵan unamlı tásir etetuǵın, qádiriyat áhmiyetine iye bolǵan tárepler esapqa alınadı.
Ruwxıylıq hám ideologiya bir-birleri menen bekkem baylanısqan bolıp tabıladı. Ruwxıylıq insannıń ruwxıylıqı, ózin- ózi ańǵarıwı, joqarılıqqa umtılıwındaǵı potencialı bolsa, «Milliy ǵárezsizlik ideyası : tiykarǵı túsinik hám principler» kontseptsiyasında kórsetiliwishe «Ideologiya … arnawlı bir social gruppa, social qatlam, millet, mámleket, xalıq hám jámiettiiń mútajlikleri, maqset-múddáháleri, mápleri, árman -umtılıwları hám de olardı ámelge asırıw principlerıni ózinde mujjasam etetuǵın ideyalar sistemasıdir»
Ideologiyanıń ruwxıylıqta tutqan ornı sonda, ol insan, jámiyet, yoxud millet yamasa gruppalardıń umtılıwları, ruwxıylıqları hám keyiplerin ózinde sáwlelengenlestiredi. Ruwxıylıq sıyaqlı ideologiyanıń mámleket hám jámiyet rawajlanıwındaǵı roli asa úlken bolıp tabıladı. Prezidentimiz Islam Karimov aytıp ótkeni sıyaqlı, «Ideologiya tek búgin emes, bálki hámme zamanlarda da eń aktual siyasiy - social másele, hár qanday jámiyeti saw, iygilikli maqsetler tárepke birlestirib, onıń óz múddáhálerine jetiwi ushın ruwxıy -psixik kúsh - quwat beretuǵın tiykar bolip kelgen». Ideologiya jámiyet rawajlanıwında quydagi wazıypalardı atqaradı : birinshiden, mámleket rawajlanıwdıń ekonomikalıq, sociallıq-siyasiy hám ruwxıy - bilimlendiriw tarawları daǵı wazıypalardı ózinde sáwlelengenlestiredi; ekinshiden, bir mámleket, bir mámleket miqiyosida barlıq puqaralardı, túrli millet, elat, klasslar jáne social gruppalardı bir ideya hám maqset tárepke birlestiriwge xızmet etedi; úshinshiden, mámleket júrgizetuǵın ishki hám sırtqı siyasat ideyaların ózinde sáwlelendirip, onı puqaralarǵa targ'ib etedi; tórtinshiden, mámleket sheńberinde jasap atırǵan puqaralardı jaratıwshılıq, qurılısshılıq, dóretiwshilik iskerligin aktivlestiredi hám olardı jámiyet maqsetlerine jóneltiredi; besinshiden, xalıqtıń arzıw-úmitlerin ózinde ańlatpa ettiredi, jámiyette ámeldegi bolǵan mashqalalardi sheshiw ushın pútkil jámiyet hám puqaralardı háreketke keltiredi; altınshıdan, ideologiya jámiyette málim siyasiy, ekonomikalıq hám ruwxıy - bilimlendiriw qarawlardı qáliplestiredi.
Qádiriyatlar da ruwxıylıqtıń strukturalıq bólimlerinen birin quraydı. Olar social ózgeshelikke iye bolıp, adamlardıń ámeliy iskerligi processinde qáliplesedi hám rawajlanıp baradı. Qádiriyatlar adamlardıń túrli tarawlar daǵı, áwele, óndirisi, miynet salasındaǵı iskerligi ushın payda keltiretuǵın zat hám hádiyseler kompleksi menen baylanıslı halda júzege keledi. Tábiyaat hám jámiyet hádiyseleri insannıń materiallıq hám ruwxıy baylıqlar islep shıǵarıw, jaratıwshańlıq iskerligi sebepli, onıń mútajliklerin qandırıw nátiyjesinde qádiriyatlılıq áhmiyetine iye boladı. Adamlardıń mápleri, mútajliklerin qandira almaǵan, olardıń árman-niyetleri, umtılıwlarına uyqas kelmaytuǵın, tábiyaat hám jámiyet hádiyselerin qádiriyatlar taypasına kirgiziw orınsız bolıp tabıladı.
Paydalanılǵan ádebiyatlar:
Karimov I. Joqarı ruwxıylıq - jeńilmes kúsh. T., “Ruwxıylıq”, 2008
Milliy ǵárezsizlik ideyası : Tiykarǵı túsinik hám principler. Tashkent: Ózbekstan, 2000,
Karimov I. A. Milliy ǵárezsizlik ideologiyası -xalıq ıqtıqatı hám ullı keleshekke isenim bolıp tabıladı. Tashkent, «Ózbekstan», 2000 jıl.
Do'stlaringiz bilan baham: |
