1-sanli lektsiya

O`simliktin` to`men jaqtilaniwg`a iykemlesiwi

Barliq ken`isliklerde o`simliktin` bir qa`lipte rawajlaniwi ushin jaqtiliq jeterli boliw kerek ha`m jaqtilandiriw ayirmashilig`ina birdey iykemlesiwi kerek. Biraq bir jerler bar misali ushin u`n`girlerde, jiralarda jaqtilaniw az da`rejede bolip o`simliktin` o`siwi ha`m rawajlaniwi ushin sheklengen (limitli) faktorlar retinde xizmet etedi. A`dette bunday jerlerde ko`binese sayani su`yiwshi moxlar jasil suw otlari jasaydi. Mox u`n`girlerde o`setug`in ku`shi 1/600 ten` al bir qatar jasil jaqtiliqtin` u`n`girlerde o`sip ku`ndizgi jaqtiliqtin` suw otlari q/wt00 ten`. Ayriqsha sayada o`siwge iykemlesken q kletkali a`sirese ko`k jasil suw otlari bolip esaplanadi. Olar topiraqtin` wt-y0sm lik teren`liginde jasap, jaqtiliqti paydalanadi. G.Lyundegard (1937) usinday ju`da` sayag`a shidaytug`in moxlar ha`m a`sirese jasil suw otlarinin` du`zilisine baylanisli tu`sindiredi. Olarda mexanikaliq toqimalar az bolip, uliwma barliq o`simlikler xlorofilli toqimalardan turip kletkalari ju`da` ha`lsiz jaqtiliqta da paydalaniwg`a uqipli. Juwmag`inda soni belgilep ketiw kerek fotosintezdin` tig`izlig`i ta`biyiy sharayatta ko`p O`simlikler ushin 2 biyikliktegi formag`a iye. Misali: buk na`li ushin birinshi maksimum fotosintez tig`izlig`i tog`ay astinda saat 10-11 lerge tuwra keledi, ekinshisi saat 14-16 g`a tuwra keledi. Tog`ay dalan`liqlarinda ha`m uliwma ku`shli jaqtilang`an jerlerde joqarg`i fotosintez tig`izlig`i bir qansha erte yag`niy saat 9-10 larg`a tuwra keledi, al tu`sten keyin bir qansha kesh yag`niy saat 16-17 ge tuwra keledi. Fotosintez tig`izlig`inin` qiysiq tu`siwi ko`binese tu`sten keyin toliq tu`sedi, sonin` menen CO<sub>2</sub> nin` toplaniwinin` birden tu`sip ketiwi yamasa japiraqlardag`i assimilyatlardin` toplaniw waqti baqlanadi. Solay etip, sonin` menen jaqtiliq rejiminin` ayirmashilig`i bizdi qiziqtiratug`in o`simliklerdegi jaqtiliqtin` spektral` quramin bile tura o`simlikti en` qolayli ra`wishte tig`izlig`in payda qiliw ha`m o`simliktin` o`nimliligin arttiriwg`a erisemiz .