1. Reproduktiv salomatlik haqida tushuncha bering. Reproduktiv salomatlik

 

28.  Vabo kasalligining kelib chiqishi qanday? 

Vabo (xolera) kasalligini vabo vibrioni bakteriyasi keltirib chiqaradi. Bu bakteriya gramsalbiy, vergulsimon bo’lib, harakatlanishini 

ta’minlaydigan uzun xivchin va to’qimalarga birikish uchun kerak bo’lgan tukchalari mavjud. Vabo kasalligini keltirib chiqarishi mumkin 

bo’lgan V. cholerae bakteriyasining ko’pgina serotiplari mavjud bo’lib, O-guruhiga mansub O1 va O139 kabi turlari vaboning eng jiddiy 

alomatlarini keltirib chiqaradi. O-guruh bakteriyalar yuzasi turli lipopolisaxarid-oqsil tuzilmalaridan iborat bo’lib, immunologik usullar 

bilan farqlanadi. 

Vabo vibrionining bu serotiplari tomonidan ishlab chiqarilgan toksin A va B subbirlikdan tashkil topgan enterotoksindir; ushbu 

subbirliklarning sintezi uchun javobgar genetik ma’lumot bakteriyaning plazmidlarida (genetik elementlar bakteriya xromosomalardan 

ajralib turadi) saqlanadi. Bundan tashqari, yana bir plazmid pilusni (bakteriyani inson hujayralariga birikishiga yordam beradigan 

tukchalar) kodlaydi. Enterotoksin inson tanasi hujayralarini o’zining elektrolitlari va suvini chiqarishga undaydi (asosan yuqori me’da-

ichak yo’llarida), suv va elektrolitlar chiqarilib, ichak bo’shlig’ida yig’ila boshlaydi va ich ketishi kabi tanadan chiqib ketadi. Enterotoksin 

difteriyaga olib keladigan bakteriyalar tomonidan hosil bo’lgan toksinga o’xshaydi, chunki har ikki turdagi bakteriyalar o’zlaridan toksin 

ajratadi, keyin shu toksin inson hujayralariga kiradi. Bakteriyalar odatda ifloslangan suvni ichish orqali yuqadi, ammo ular oziq-

ovqatlarga, ayniqsa dengiz mahsulotlariga tushishi va kishini zararlashi mumkin. 

Vabo vibrionlari dengiz suvi ichida omon qolishi va mollyuskalar ichida bo’lishi mumkinligiga oid ba’zi dalillar mavjud; xom ustritsalarni 

iste’mol qilish, ayniqsa, rivojlanmagan va ba’zan rivojlangan mamlakatlarda, vabo xavfi omilidir. 

Ba’zi odamlar boshqalarga nisbatan ko’proq kasallanish xavfiga ega. Yetarlicha ovqatlanmaydigan yoki immuniteti zaiflashgan odamlar 

vabo kasalligini rivojlantirishi mumkin. Ba’zi tadqiqotchilarning fikriga ko’ra, 2-4 yoshgacha bo’lgan bolalar kasallikga kattaroq yoshdagi 

bolalarga qaraganda ancha sezgir. Bundan tashqari, tadqiqotchilarning ta’kidlashicha, birinchi qon guruhili bemorlar vaboga boshqalarga 

nisbatan ikki marta ko’proq chalinar ekan. Ushbu kasallikning qon guruhiga bog’liqligi hali to’liq tushunilmagan. 

Shuningdek axlorgidriyadan (me’da shirasida kislotaning kamayishi) aziyat chekuvchilar va kislota darajasini kamaytiruvchi dorilar qabul 

qiluvchilar ham vabo kasalligiga moyil bo’lishadi, chunki oshqozon kislotasi vabo vibrioni, shu jumladan, bakteriyalarning ko’p turlarini 

o’ldirishga qodir.