1. Reproduktiv salomatlik haqida tushuncha bering. Reproduktiv salomatlik

 

27.  O’lat kasalligi odamlarga qanday yuqadi?  

O’lat uchun xavf omillari, burga chaqishi va shuningdek, kemiruvchilar ta’sirini ham o’z ichiga oladi. Kasallangan mushuklarning tirnashlari 

yoki tishlashi ham xavf omilidir. Pnevmoniya (o’lat bakteriyalari tomonidan yuzaga kelgan pnevmoniya) bilan og’rigan bemorlar bilan aloqa 

qilish kasallanish xavf omilidir. 

Kasallik uch shaklda rivojlanishi mumkin, belgilari va alomatlari shakliga qarab turlicha bo’ladi: 

BUBONLI O’LAT 

O’latning ushbu shaklida bakteriyalar limfa tugunlari ichiga kiradi, bu esa limfa tugunlarining kattalashishiga va og’rishiga sabab bo’ladi, 

bu holat «bubon» deya nom olgan. Shu bilan birgalikda alomatlar orasida isitma, varaja, bosh og’rig’i va zaiflik mavjud. Agar kasallik 

davolanmasa, infektsiya tananing boshqa joylariga tarqalishi mumkin 

SEPTIK O’LAT 

O’latning bunday shakli qonga oqimiga bakteriyalarning kirishi natijasidir. Bu o’z-o’zidan sodir bo’lishi yoki bubonik o’lat asorati sifatida 

rivojlanishi mumkin. Alomatlar orasida isitma, varaja, kuchsizlik, qorin og’rig’i va shok mavjud. Qon ketishi va to’qimalarning o’lishi 

---

16 

 

 

(nekroz) kuzatilishi mumkin, ayniqsa qo’l va oyoq barmoqlarida. Bu o’lik to’qimalar qora bo’lib ko’rinishi mumkin, shuning uchun «Qora 

o’lat» nomini olgan. 

O’PKA O’LATI 

Kasallikning bu shaklida boshqa turdagi o’lat alomatlari ham kuzatilishi mumkin, ammo klinik tasvirda pnevmoniyaning o’ziga xos 

ko’rinishi mavjud bo’ladi. Bakteriyalar o’pkaga qon oqimi orqali tarqaladi yoki zararlangan havodan nafas olish orqali to’g’ridan-to’g’ri 

yuqadi. Bu to’g’ridan-to’g’ri yuqishi o’latning insondan insonga uzatilishi mumkin bo’lgan yagona shaklidir. Nafas yetishmovchiligi, 

ko’krak qafasidagi og’riqlar va suyuq yoki qonli yo’talish bilan birga kechadi. 

O’LAT YUQUMLIMI VA QANDAY TARQALADI? 

Bubonik va septik o’lat kamdan-kam hollarda odamdan odamga uzatiladi; kasallanish burga infektsiyalangan kemiruvchilarni chaqib, 

keyin odamlarni chaqishi paytida sodir bo’ladi. O’latli zotiljamni boshqa odamga yuqtirish uchun odatda kasallikka chalingan odam bilan 

bevosita va yaqin (2 metr atrofida) aloqa qilish talab qilinadi. O’latli pnevmoniya yuqumli shakl hisoblanadi, chunki kasallangan odamlar 

nafas chiqarishda havo-tomchi yo’li orqali bakteriyalarni tarqatishi mumkin. 

O’PKA O’LATINING YUQUMLI DAVRI 

Kasallik aktiv infektsiyaga ega odamlarning nafas tomchilari bilan tarqalishi mumkin. To’liq infektsion davr yakuniy aniqlanmagan 

bo’lsa-da, o’pka o’latining dastlabki bosqichida (birinchi 24 soat) bemorlar kasallikni tarqalish xavfi yuqori bo’lmaydi. Shu bilan birga, 

qon yoki yiring yo’talish bilan kechadigan o’pka o’latining yakuniy bosqichida bemorlarda kasallikni tarqatish xavfi juda yuqori bo’ladi.