1. Reproduktiv salomatlik haqida tushuncha bering. Reproduktiv salomatlik

126. Endokrin bezlar qanday  vazifalarni  bajaradi? 

Endokrin  bezlar —  ichki  sekretsiya  bezlari.  Bular  odam  tanasining  turli  qismlarida  joylashgan  bo'lib,  ularda  ish  lab  chiqariladigan 

suyuqliklar organizmning ichki muhitiga, ya'ni qon va limfaga quyiladi. Shuning uchun bu bezlar ichki sekretsiya bez/ari deb  ataladi. lchki 

sekretsiya bezlariga gipofiz, epifiz, qalqonsimon, qalqon oldi, ayrisimon, buyrak usti bezlari kiradi.  

Gipofiz bezi. Bu no'xatsimon, massasi 0,5-0,6 g ga teng bo'lib, bosh miyaning ostki sohasida, kalla suyagining turk egarchasi deb atalgan 

qismida  joylashgan.  Gipofiz uch  bo'lakdan  iborat:  01¬dingi,  oraliq va  orqa  bo'laklar  Gipofizning  oldingi  bo'lagidan olti  xil:  somatotrop, 

adreno¬kortikotrop, tireotrop, gonodotrop, laktotrop, lyuteinlovchi gormonlar ajraladi. 

---

51 

 

 

Somatotrop gormon (STG) bolalar va o'smirlaming o'sishini, rivojlanishini, organizmda oqsillar sintezlanishini boshqaradi. Ba'zi sabablarga 

ko'ra bolalar va o'smirlarda bu gormon ko'p ishlab chiqarilsa, bo'y normadan ortiq o'sib ketadi. Bu holatga gigantizm, bun day odam esa 

gigant deb ataladi. Agar bu gormon kamroq ishlab chiqarilsa, bo'y o'sishi sekinlashadi, bunday holga nanizm deyiladi 

Adrenokortikotrop gormon buyrak usti bezining ishini bosh¬qaradi, ya'ni kortikosteroid gormon ishlab chiqarilishini tartibga soladi. 

Tireotrop 

gormon 

qalqonsimon 

bezning 

ishini, 

ya'ni 

undan 

tiroksin 

gormoni 

ishlab 

chiqarilishini 

boshqaradi. 

Gonadotrop gormon erkaklar va ayollarning jinsiy bezlari funksiyasini boshqaradi, o'smirlarda esa balog'atga yetish belgilari paydo bo'lishida 

ishtirok 

etadi. 

Laktotrop 

gormon 

ayollarda 

sut 

bezlarining 

funksiyasini 

bosh 

qaradi. 

Lyuteinlovchi 

gormon 

homilador 

ayollarda 

homilaning 

normal 

rivojlanishini 

boshqaradi. 

Gipofizning 

oraliq 

bo'lagidan 

intermedin 

gormoni 

ajraladi. 

U 

terida 

pigment 

hosil 

bo'lishini 

boshqaradi. 

Gi  pofizning  orqa  bo'lagidan  ikkita  gormon  ajraladi  (oksitotsin  va  vazopressin).  Oksitotsin  gormoni  homilador  ayollarda  bacha¬don 

Ihuskullarining qisqarishini kuchaytirib, tug'ish jarayonini osonlashtiradi.  Vazopressin, ya'ni antidiuretik gormon (AD G) organizmda suv 

almashinuvini boshqaradi 

Epifiz bezi. Epifiz bosh miyaning asosida, ya'ni o'rta miya sohasida joylashgan bo'lib, uning massasi 0,2 g. Unda melatonin gormoni ishlab 

chiqariladi.  Bu gormon  gi pofizning oraliq bo'lagidan  ajraladigan  intermidin  gormoni  singari, odam  organizmida  pigment  almashinuvini 

boshqarishda ishtirok etadi. Bundan tashqari, epifizdan ajraladigan gormon gi pofizning gonadotrop funksiyasini tormozlab, bolada vaqtidan 

ilgari balog'atga yetish jarayonini susaytiradi.