1. Reproduktiv salomatlik haqida tushuncha bering. Reproduktiv salomatlik

 

124. Ferment haqida  tushuncha bering.  

Har  qanday  organizmning  hayoti  undagi  kechayotgan  modda  almashininish  jarayonlarining  natijasidir.Bu  ta'sirlanishlarni  tabiiy 

katalizator,yoki  fermentlar  boshqaradi.  Bu  moddalarning  boshqa  nomi-enzimlar.  «Ferment»  atamasi  lotincha  fermentum,ya'ni  «achitqi» 

degan ma'noni bildiradi.Tushuncha tarixiy tarzda,achish jarayonlarini o'rganilganda paydo bo'lgan. 

Fermentlar,turli  xil  moddalar  bilan  o'zaro  ta'sirlashib,ularning  ma'lum  yo'l  bo'yicha  kimyoviy  o'zgarishini  tezlashtiruvchi,oqsil  tabiatli 

molekulalardir.Bu holda ular sarflanmaydi.Har bir fermentda,oziqlantiruvchi muhitga qo'shiluvchi,faol markaz va bu yoki boshqa kimyoviy 

ta'sirlanishni ishga tushiruvchi katalitik qismi bor.Bu moddalar organizmda kechadigan biokimyoviy ta'sirlanishlarni haroratni ko'tarmagan 

tarzda tezlashtiradi. 

Fermentlarning asosiy xususiyatlari: 

•  o'ziga xosligi: fermentning faqat o'ziga xos ozuqa muhitiga ta'sir qilish qobiliyati, masalan, lipazalar-yog'larga; 

•  katalitik samaradorligi: fermentativ oqsillarning biologik ta'sirlanishlarni yuz va ming baravar tezlashtirish qobiliyati; 

•  tartibga  solish  qobiliyati:  har  bir  hujayradagi  fermentlarning  ishlab  chiqarilishi  va  faolligi,bu  oqsillarning  qayta  sintezlanish 

qobiliyatiga ta'sir qiluvchi, o'ziga xos o'zgarishlar zanjiri bilan aniqlanadi. 

Fermentlarning  inson  organizmidagi  o'rnini  ortiqcha  baholab  yuborishning  iloji  yo'q.  DNKning  tuzilishi  endi  aniqlangan  paytda,bir 

gen,qandaydir aniq bir alomatni aniqlashtiruvchi,bitta oqsilning sintezi uchun javob beradi,deb aytishardi.Hozirgi kunda bu so'zlar bunday 

tarzda aytiladi: «Bir gen – Bir ferment – bir alomat».Ya'ni hujayradagi fermentlarning faolligisiz,hayot mavjud bo'la olmaydi. 

Hazm qilish fermentlari- bu ovqat tarkibiga kiruvchi yirik molekulalarning parchalanishini tezlashtiruvchi,oqsillardir.Ular bu molekulalarni 

o'zlashtirilishi 

yaxshi 

bo'lishi 

uchun, 

kichikroq 

bo'laklarga 

bo'ladi.Hazm 

qilish 

fermentlarining 

asosiy 

turlari- 

proteazalar,lipazalar,amilazalar. 

Asosiy  hazm  qiluvchi  bez-oshqozonosti  bezidir.  U  DNK  va  RNK  ni  parchalaydigan,ko'pgina  fermentlar,  hamda  nukleazalarni  va  erkin 

aminokislotalarni hosil qilishda ishtirok etadigan,peptidazlarni ajratib chiqaradi.Hosil bo'ladigan fermentlarning oz miqdori ham,katta oziq 

hajmiga «ishlov» bera oladi. 

Ozuqaviy  moddalarning  fermentativ  parchalanishi  natijasida,hayot faoliyati  va moddalar  almashinuvi  jarayonlariga  sarflanadigan  quvvat 

ajralib chiqadi. Fermentlarning ishtirokisiz,bu jarayonlar juda sekin o'tardi va organizmni yetarli quvvat bilan ta'minlay olmasdi. 

Bundan  tashqari,fermentlarning  hazm  qilish  jarayonidagi  ishtiroki,molekulalarni  ichak  devorlarining  hujayralaridan  o'tib,qonga  singib 

ketishiga imkon beruvchi darajagacha parchalanishini ta'minlaydi.