|
41. Ijtimoiy infratuzilma.
Ijtimoiy infratuzilma, birinchi navbatda, uning ma'naviy, madaniy va maishiy qondirish jarayonida inson shaxsining barkamolligiga maqsad ehtiyojlarini. Ijtimoiy infratuzilma - hisobga takomillashtirishga qaratilgan davlat siyosatining asosiy maqsadlari qabul qilishga uringan bir faoliyat deb turmush darajasini odamlar, ularning tinchlik va uzoq umr aylanishiga, barcha milliy iqtisodiy avlod sohasida sog'lom va faol shakllantirish.
Ijtimoiy infratuzilma qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishining xususiyatlarini aks ettiradigan o'ziga xos jihatlarga ega. Ijtimoiy infratuzilma ob’ektlari qishloq xo'jaligi korxonalari resurslari va qishloq aholisi pul mablag`lari yoki davlat investitsiyalarini yashash joylari, bolalar bog`chalari, maktablar, poliklinikalar, aloqa tarmoqlari va boshqa qurilishlarga samarali sarflash orqali barpo etiladi.Qishloq joylardagi ijtimoiy infratuzilma bo'limlari nafaqat qishloq xo'jaligiishlab chiqarishida band bo'lgan ishchilarga, balki qishloq xo'jaligi korxonasi hududida yashovchi aholining boshqa qismiga ham xizmat ko'rsatadi.Maqsadli yo'nalishi, shakllanish manbai, hududiy joylashuvi va ishlab chiqarish jarayonida qatnashishiga ko'ra, ijtimoiy infratuzilma ob’ektlari va xizmat sohalarini ikki guruhga bo'lish mumkin. Ijtimoiy Infratuzilmaxizmatlar, turli turdagi ta'minlash, ularning ehtiyojlarini aniqlash jarayonida inson shaxsining keng qamrovli ifoda hissa faoliyati, bir - bu uning ijtimoiy infratuzilmasi hisoblanadi. Bu tushunchaning ta'rifi inson faoliyatining bu shakllari mavjudligi asosida qurilgan, ular mehnat va moddiy ta'minoti uchun talabni qondirish kerak.
42. Bozor infratuzilmasi
Bozor infratuzilmasi — bu bozor aloqalarini oʻrnatish va ularning bir maromda amal qilishga xizmat koʻrsatuvchi muassasalar tizimidir. Unga ombor xoʻjaligi, transport, aloqa xizmatlari koʻrsatuvchi korxonalar, tovar va xizmatlar muomalasiga xizmat qiluvchi muassasalar (birjalar, auksionlar, savdo uylari, savdo-sotiq idoralari va agentliklari kabilar), moliya-kredit munosabatlariga xizmat qiluvchi muassasalar (bank turidagi muassasalar, kreditlash idoralari, sugʻurta va moliya kompaniyalari, soliq idoralari) va ijtimoiy sohaga xizmat koʻrsatuvchi muassasalar (uy-joy va kommunal xizmat idoralari, aholini ishga joylashtirish firmalari) kiradi. Axborot xizmati idoralari ham bozor infratuzilmasining alohida boʻgʻinini tashkil qilib, ularga maʼlumotlarni toʻplash, umumlashtirish va sotish bilan shugʻullanuvchi kompaniya va firmalar kiradi. Bozor infratuzilmasi — bozorda tovarlar va xizmatlarning erkin harakatini taʼminlaydigan muassasalar, tashkilotlar majmui.
Bozor infratuzilmasining asosiy unsurlari quyidagilar:
birjalar (tovar, xom ashyo, fond, valyuta) va ularning tashkiliy rasmiylashtirilgan vositachiligi;kimoshdi savdolari, yarmarkalar va birjadan tashqari tashkiliy vositachilik shakllari;kredit tizimi va tijorat banklari, emissiya tizimi va emissiya banklari; aholi bandligini boshqarish tizimi, davlat va nodavlat bandlikka yordam koʻrsatish markazlari (mehnat birjalari);axborot texnologiyasi va ishbilarmonlik aloqalari vositalari;soliq tizimi va soliq inspeksiyalari; tijoratxoʻjalik xatari sugʻurtasi tizimi va sugʻurta kompaniyalari;Bozor infratuzilmasining asosiy maqsadi tovar va xizmatlarni ishlab chiqaruvchilardan iste’molchilarga yetib borishi va ularning ehtiyojlarini qondirish borasida qulay sharoitlar yaratish orqali iqtisodiy tizimning samarali faoliyat yuritishini oshirishga qaratilgan.Bozor infratuzilmasi respublikada vujudga kelayotgan umummilliy va mintaqaviy bozorlarning ishlashini, davlatlararo iqtisodiy munosabatlarning tartibga solinishini ta’minlaydi.O'zbekistonda bozor infratuzilmasi sub’ektlari asosan shakllantirib bo'lindi, ularning huquqiy-institutsional asoslari yaratildi. Hozirgi kunda respublikada ikki pog`onali bank tizimi, sug`urta kompaniyalari, tovar va xom ashyo birjalari, sarmoya fondlari tarmog`i, fond va ko'chmas mulk birjalari, Markaziy depozitariy va ikkinchi pog`ona depozitariylari, lizing va konsalting kompaniyalari, Savdosanoat palatasi, Dehqon va fermer xo'jaliklari uyushmasi faoliyat ko'rsatmoqda hamda ularning faoliyat yo'nalishlari bozor talablariga moslashtirilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
