1. Pul tizimi. Pul muomalasi va uning amal qilish qonuniyatlari Pul bozori. Pulga bo‘lgan talab va pul taklifi

Kredit va bank tizimi.

Kredit tizimi bank va boshqa kredit muassasalarning tashkiliy huquqiy shaklini ifodalaydi. Kredit tizimining asosiy vazifasi bo‘sh pul mablag‘larini to‘plab ssuda kapitaliga aylantirishdir. Undan tashqari omonatlar qabul qilish va ular bo‘yicha turli hisoblar ochish, aksiya va

obligatsiyalar chiqarish, moddiy boyliklarni saqlash, to‘lov operatsiyalarida vositachilik qilish vazifalarni bajaradi.

Kredit - bank tizimi turli mamlakatlarda umumiy tomonlarga, shu bilan birga o‘ziga xos xususiyatlarga ham ega. Kredit tizimi kreditlash mehanizmiga tayanadi.

Kredit mexanizmi o‘z ichiga

kreditlash shakllarini, sharoitlarini, usullarini, uni boshqarish tizimini oladi. Kredit mexnizmi yordamida bank tizimining kredit siyosati amalga oshiriladi. Kredit mexanizmining muhim tarkiblaridan biri kredit shartnomasi bo‘lib, u kredit munosabatlarini amalga oshirishning xuquqiy asoslari hisoblanadi. Kredit tizimi o‘z ichiga ikki bo‘g‘in: bank va maxsus moliya-kredit muassasalari tizimini oladi. Kredit tizimining xal qiluvchi bo‘g‘ini-bu bank tizimidir.

Pul munosabatlarining rivojlanishi banktizimini yuzaga keltirgan. Bank iqtisodiy munosabatlarining pulning harakati yuzasidan kelib chiqadigan aloqalariga xizmat qiluvchi muassasadir. O‘zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi qonunida unga quyidagicha ta’rif beriladi. “Pul mablag‘larini jalb qilish hamda ularni qaytarishlik, to‘lashlik va muddatlilik shartlari asosida o‘z nomidan joylashtirish uchun tuzilgan muassasa bankdir, bank huquqiy shaxsdir”.

Bank so‘zi olmoncha “die Bank”-kursi so‘zidan kelib chiqqan. Banklar eng avvalo xususiy-tijorat tuzilma sifatida bozor infratuzilmasining tarkibi sifatida vujudga kelgan. Banklar o‘zining rivojlanishi jarayonida uzoq davr va ko‘p bosqichlarni bosib o‘tgan. Dastlabki banklar eramizgacha 2300 yilda qadimgi Messapotamiya davlatida savdo sherikchilik ko‘rinishida tashkil etilib, ssudaga pul berish va pul ko‘chirish operatsiyalari bilan shug‘ullangan. Lekin haqiqiy banklar rivojlanishi Bobillar davlati (miloddan avvalgi 2000-yilning boshlarida janubiy Mesopatamiyada) vujudga kelishi bilan bog‘liq. Banklar keyinchalik Afrika, Misr, Rim va Angliyada rivojlana boshlagan.

Davlat banklari XIX asrga kelibgina tashkil topa boshlagan. Fransiya davlat banki 1800 yil Napaleo I tomonidan tashkil etilgan, 1816 yil Avstriya, 1825 yili

Belgiya milliy banki keyinchalik Rus davlat banki, Italiya milliy banki, vujudga kelib, tijorat banklari bilan birgalikda ish yurita boshlagan.

O‘zbekistonda bank tizimi Markaziy banki va aksiyadorlik-tijorat banklardan iborat ikki bo‘g‘indan tashkil topgan. Bu tizim tarkiban O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki va uning muassasalari, Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki, Xalq banki hamda aksiya, pay asosida, shuningdek chet el kapitali ishtirokidagi tijorat banklari, ularning vakolatxonalaridan iboratdir.