1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

Ayrim ajratilgan subbirliklarni aralashtirib 
olingan kompleks normal
replikaza aktivligiga ega bo‘ladilar. 
Tekshirishlar 
natijasida aniqlanishicha, engil subbirlik fag bilan kasallantirilmagan hujayradan 
ham ajratib olinishi mumkin ekan. Normal engil subbirliklar kasallangan 
hujayrani og‘ir subbirliklari bilan aralashmasi yuqumli virus RNK sini sintezini 
katalizlashi mumkin ekan. 
Bu olingan natijalar ko‘rsatishicha, replikazaning bitta komponenti 
xo‘jayin-hujayra genomida kodlashtirilgan ekan. Demak, biz bu erda 
noyob
qonuniyat 
bilan to‘qnashamiz, ya’ni virus reproduksiyasi uchun kerak ferment 
virus va hujayra subbirliklari kompleksidan tashkil topar ekan. 
Ba’zi RNK tutuvchi hayvon viruslari kasallantirgan hujayralarda 
(pikornaviruslar, miksoviruslar va arboviruslarda) RNK-replikazaga o‘xshash 
fermentlar topilgan, ammo ularni xususiyatlari hali chuqur o‘rganilgan emas. 
Fitoviruslar bilan kasallangan o‘simliklarni hujayrasiz ekstraktlaridan virus-
spetsifik RNK ni sintezini kataliz qilish xususiyatiga ega. Aytish mumkinki, bu 
o‘simlik ekstraktlarida ham RNK-replikazaga o‘xshash ferment mavjud ekan.
Hozircha ribopolinukleotidlar zanjiri shakllanishida ligazaga, endonukleazalarga
o‘xshash fermentlarni qatnashishi xaqida axborotlar yo‘q, ammo bu bilan ularni 
borligini inkor etish ham mumkin emas. Albatta virus RNK si sintezi
enzimologiyasi rivojlanib borayotgan jabhalar qatoriga kiradi. Kelguvsida bu 
sohada yangi kashfiyotlar bo‘lishi mumkin deb ishonch bilan aytish mumkin. 
Birzanjirli virus RNK si sintezining matritsasi. 
Hujayra RNK si va virus RNK larini sintezida katta farq mavjud bo‘lib, ya’ni 
virus RNK si sintezida matritsa bo‘lib virus RNK si qatnashsa, hujayra RNKlari 
sintezida esa matritsa bo‘lib hujayra DNK si qatnashadi. Bu fikrni qo‘llaydigan 
uchta fikr mavjud: 
1) Hujayra DNK sida virus RNK siga gomologik bo‘lgan uchastka mavjud 
emasligi RNK-tutuvchi viruslar bilan o‘tkazilgan tajribalar asosida isbotlandi. 
2) Virus RNK sining replikatsiyasi hujayra DNK sining sintezi butunlay 
“bloklangan” holatida ham yuz beradi. 

---