1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
163 
zanjirdan o‘qiladi. Xuddi shunday qonuniyat λ va T-juft bakteriofaglarda 
uchraydi. T7 fagida DNKni ikki zanjirini biridan sintezlanadi. 
mRNK ni sintezi uni 5′-uchidan boshlansa (unga komplementar DNK 
zanjirini 3′-uchidan boshlanadi). DNK zanjirlarini antiparallelligi uchun DNK 
zanjirini uchlarida mRNK ni sintezi har xil yo‘nalishda sintezlanadi. Bitta 
zanjirda “o‘ngdan chapga” bo‘lsa, ikkinchisida “chapdan o‘ngga” qarab 
sintezlanadi.
Oqsil sintezida mRNK molekulasi o‘zini matritsalik rolini hali to‘la 
sintezlanmasidanoq boshlab yuborar ekan va mRNK ni 5′-uchini sintezlanishi 
boshlanishi bilan u DNK matritsadan ajraladi va ribosoma bilan reaksiyaga 
kirishadi.. 
Virusning mRNK molekulsi (bakteriya hujayrasida hosil bo‘ladigani m-
RNK) metabolik o‘ta beqaror bo‘ladi. Ular hosil bo‘lishi bilanoq 
parchalanaboshlaydi, ularni “yarim hayot” davri 2-4 minut. Hayvon
hujayralarida virus mRNK si ancha stabildir ularni “yarim hayot” davri o‘zgarib 
turadi va ular soatlar bo‘lishi mumkin. 
RNK-tutuvchi viruslarning oqsil sintezida matritsa 
RNK-tutuvchi viruslarda mRNK DNK ni ishtirokisiz ro‘y beradi. Virus 
RNK sining sintez mexanizmini o‘rganganda birqancha sinf RNK larni ko‘rildi, 
ya’ni virus bbilan kasallangan hujayrada bir ipli virus RNK si(“plyus” zanjir), 
komplementar “minus” zanjir, ikkizanjirli replikativ forma va replikativ 
o‘tmishdosh. Shulardan bittasi yoki birnechta virus spetsifik RNK lar virus 
informatsion RNK si rolini bajarishi kerak. Ikki zanjirli replikativ formani birdan 
hisobdan chiqarsa bo‘ladi. Qolganlarini ko‘rib chiqsa bo‘ladi. Virus RNK sini 
o‘zi (“plyus” zanjir) informatsion RNK rolini bajarishi mumkin. Kasallangan 
hujayradagi virus oqsillarini sintezi ro‘y beradigan polisomada molekulyar 
massasi, nukleotid tarkibi va yuqumliligi bor bo‘lgan RNK ning shu formasi 
uchraydi. 
 
RNK ning “plyus” zanjiri ribosoma bilan birikib “hujayrasiz kultura”da 
oqsil sintezini stimullashtiradi. Natijada oqsillar hosil bo‘ladi. Hosil bo‘lgan 
oqsillarni 
ko‘p 
xususiyatlari 
(antigenlik 
xususiyatlari, 
mol.massasi, 
elektroforezdagi harakati, aminokislotalarini ketma-ketligi) RNKsi ajratib 
olingan virusni oqsillariga o‘xshaydi. Ishonch bilan aytish mumkinki, deydi Agol 
( )
, RNK tutuvchi faglarda