1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
154 
7.4. Virus RNK sining sintezi 
Etilgan virus zarrasining tarkibidagi RNK ning replikatsiyasi bilan 
tanishishdan oldin hujayra RNK sining replikatsiyasi bilan tanishamiz. 
Hujayra RNK si sintezining umumiy sxemasi. 
Hujayra RNK si sintezi 
uchun substrat bo‘lib ribinukleozidtrifosfatlar (ATF, GTF, STF va UTF) xizmat 
qiladi. Bu substratlarni yagona polinukleotid zanjirga biriktirish RNK-polimeraza 
fermenti yordamida amalga oshiriladi. Hujayradagi hamma tipdagi RNK larning 
(informatsion, ribosomal va transport) matritsasi hujayra DNK si hisoblanadi. Bu 
DNK ning ma’lum uchastkalarida hamma tip RNK lar uchun komplementar 
sistronlar mavjud. Hamma hujayra RNK larini matritsasi hujayra DNK sidir. Bu 
fikrni tasdiqlash uchun qilingan tajribalarda aktinomitsin D ishtirok etishi hamma 
tipdagi yangi RNK molekulalari sintezini to‘xtatadi (antibiotikni ta’sir 
mexanizmi - DNK transkripsiya jarayonini tormozlashdir) (blokirovka qilib 
qo‘yishdan iborat). 
Virus RNK si sintezini o‘rganish metodlari. 
1
) 
Virus RNK si sintezini o‘rganish metodlari ichida eng ahamiyatlisi uni 
yuqumliligini
miqdoriy aniqlashdir. Albatta bu metod virusni yuqumli nuklein 
kislotasini ajratish imkoni bor viruslar uchun qo‘llaniladi. 
2) Virus RNK sining sintezini o‘rganishni eng keng qo‘llaniladigan usuli 
RNK sintezini 
radioaktiv o‘tmishdoshlarini
(uridin, fosfat va h.) 
ishlatish
usulidir. Bunda avvalo hujayra RNK sini sintezini tanlab to‘xtatadigan 
ingibitorlarni ishlatiladi (m., aktinomitsin D va unga yaqin birikmalar). Bunday 
sistemalarda RNK sintezini radioaktiv o‘tmishdoshlarini RNK ga o‘tishi birikishi 
virus-spetsifik RNK sintezini o‘lchovi bo‘lishi mumkin. Bu guruh RNK ga virus 
RNK sidan tashqari boshqa guruh RNK lar ham kirishi mumkin. Virus bilan 
kasallangan hujayradan summar RNK ajratib olinadi har xil usullarda 
fraksiyalarga ajratiladi, m., summar RNK ni gradient zichlikda sentrifugalab 
(yoki xromatografiya usullari orqali), etilgan virus zarrasidan ajratilgan RNK 
xususiyatiga yaqin RNK ajratib olinadi. Bu fraksiyani radioaktivligi virus RNK 
sining sintezi jadalligini ko‘rsatadi. 
Virus RNK sintezini avtoradiografiya usullari tadqiq qilish ham virus RNK si 
sintezidan ma’lumot beradi. Bunday tajribalarda kasallangan hujayralarni RNK 
si sintezini aktinomitsin D bilan igibirlanadi va RNK sintezi o‘tmishdoshlari 
qilib radioaktiv tritiy bilan nishonlangan uridin ishlatiladi.