1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

). DNK 
tarkibida uglevod komponenti sifatida – dezoksiriboza, RNKda esa – riboza
bo‘ladi. Nukleotidlarning tarkibida 5 azot asoslari mavjud. Ulardan ikkitasi - 

---

 
 
119 
adenin va guanin ham DNK, ham RNK tarkibiga kiradi va purin asoslari 
hisoblanadi. Quyida nukleotidlar tarkibida uchraydigan azot asoslarini eski va 
yangi tartibda o‘qish tartiblari, hamda hujayrada uchraydigan purin va 
pirimidinlarning formulalari 
keltirilgan
(33): 
YAngi tizimda
Eski tizimda 

---

 
 
120 
Adenin va guaninning strukturasi 

---

 
 
121 

---

 
 
122 
DNK molekulasining replikatsiya chizmasi (1). 
To‘q qora chiziqlar bilan yangi sintezlangan DNK zanjiri ko‘rsatilgan 
A, T, G, S – nukleozidlar, r – fosfat. Shtrixli chiziqlar – vodorod bog‘larini
belgilaydi. 
Uchta azot asosi – sitozin, uratsil va timin pirimidin asoslari hisoblanadi. 
Sitozin ham DNK, ham RNK tarkibiga kiradi, uratsil - faqat RNK, timin esa – 
faqat DNK tarkibiga kiradi. Nuklein kislotlar tarkibida ba’zi bir boshqa purin va 
pirimidin asoslari (digidrouratsil, psevdouridin, inozin, metilsitozin va h.kabilar.) 
ham topilgan. Ular ko‘proq t-RNK tarkibida uchraydi. 
Purin yoki pirimidin asoslari riboza yoki dezoksiribozani biriktirib olib, 
nukleozidlarni hosil qiladi. Nukleozid tarkibidagi riboza (dezoksiriboza) ning 
gidroksil guruhida (5-nchi holatdagi) fosfor kislotasining qoldig‘ini biriktirib 
nukleotidga aylanadi. Nukleozidlarning nomi purinlarning nomiga “-ozin” 
suffiksini (adenozin, guanozin), pirimidinlarga esa “-din” suffiksini (uridin, 
timidin, sitidin) qo‘shimchasi bilan olinadi.
Riboza Dezoksiriboza 
Nukleotidlarni nomi nukleozidlarning nomini oxiriga fosfor kislotasining 
qoldig‘ini soni va fosfat so‘zini qo‘shish bilan hosil qilinadi. Jumladan, agar 
nukleozid bitta fosfor kislota qoldig‘ini tutsa nukleozid