1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
lipoproteinlar
dir. Glikoproteinlarni borligi virionda uglevod qismini borligini 
ko‘rsatadi. Ular oligosaxaridlarni mannoza tipiga kiradi, galaktoza, N-
atsetilglyukozamin yoki neyramin kislota bo‘lishi mumkin. Glikoproteinlar 
odatda virus zarrasini tashqarisida bo‘ladi va uchta funksiyani bajaradi: virionni 
hujayra retseptorlari bilan bog‘lanishini ta’minlaydi (yopishtiruvchi oqsil
funksiyasi), fuzion aktivlikga ega (membranalarni biri-biri bilan qo‘shilishini 
ta’minlaydi), viruslarni antigen hususiyatlarini aniqlaydi. Shu bilan birga, virus 
glikoproteini 
nostruktura 
oqsilari 
ham 
bo‘lishi mumkin, g‘adir-budir 
endoplpazmatik retikulyumni membranasida integral shaklda bo‘lib, ochiq 
joylarga virus qismlarini transport qilishini ta’minlaydigan translokaza 
funksiyasini bajarishi mumkin. 
Virus lipoproteinlari atsilirlangan oqsil bo‘lib, odatda miristin(S
14
) 
kislotasi bo‘ladi. Yog‘ kislotalarini qoldig‘i, oqsil bilan birikib lipofil yakor 
funksiyasini bajaradi. 
Viruslarni oqsil-fermentlari virus tarkibiga kirishi yoki nostruktura oqsillari 
bo‘lishi mumkin va hujayrada virus genomini ekspressiyasidan so‘ng paydo 
bo‘lishi mumkin Eng to‘la nabor fermentlar bilan ta’minlangan virion bu chechak 
virusinikidir. Virusni hujayraga bog‘liq bo‘lmagan holda replikatsiyasini 
ta’minlashi mumkin. Ammo mayda oddiy izometrik pozitiv RNK-genomli 
viruslar virionida umuman fermentlar bo‘lmasligi mumkin. 
Funksional aktiv oqsillar birinchi navbatda replikatsiyani murakkab 
mexanizmlarini ta’minlaydigan - nuklein kislota almashinishi fermentlari, 
translyasiyadan keyingi va oqsillarni modifikatsiyalovchi, virusni hujayraga 
kirishida qatnashuvchi fermentlardir.
Viruslar molekulyar biologiyasida ishlatiladigan ba’zi atamalarni keltirish 
keyingi qism materiallarini tushunishni engillashtiradi. SHu sababli ba’zi 
atamalarni shu erda keltiramiz.
 
Birinchi guruh fermentlar, bular juda ham ko‘p 
bo‘lib, ularga hujayra fermentlarini analoglari va virus-spetsifik fermentlar kiradi. 
DNK-mute DNK-polimeraza – DNK matritsasida DNK sintezini amalga 
oshiradi (chechak viruslari). 
DNK-mute RNK-polimeraza – DNK matritsasida mRNK sintezini amalga 
oshiradi (chechak viruslari). 
RNK-mute RNK-polimeraza – RNK matritsasida RNK sintezini amalga 
oshiradi. Trankriptaza va replikaza funksiyalarini bajaradi. 1970 yilda Baltimor 
tomonidan vezikulyar stomatit virusida aniqlangan. Virion tarkibiga kiradi yoki
RNK-tutuvchi viruslarda NS-oqsili vazifasini bajaradi. 

---