1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

2.2.2. Hayvon viruslarini ochilishi 
Ivanovskiyni tamaki mozaikasini ochilishida qo‘llagan “bakterial filtr”dan 
filtrlash metodi”ni qo‘llash natijasida 10 dan ortiq virus kasalliklarini 
qo‘zg‘atuvchi viruslar kashf qilindi (65). Viruslar ochilishidan 6 yil keyin odam 
va hayvon viruslaridan “oqsim”- yashchur virusini Leffler va Frosh kashf 
qilishdi. Bu olimlar yashchurga qarshi immunizatsiya qilish usullarini ishlab 
chiqish ustida ish olib borar edilar. Ular yashchur bilan kasallangan hayvonlarni 
shilliq pardalaridan ajratib olingan materialni (bu material “
aft
” deb nomlanadi)
bakteriyalarni tutib qoluvchi kizelgur filtridan o‘tkazib (filtrlab), filtrdan o‘tgan 
suyuqlik bilan hayvonlarni immunizatsiya qilishganda, mazkur suyuqlikni 0,001 
– 0,00001 ml miqdori ham hayvonlarda yashchur kasalligini qo‘zg‘atgan. Ular
bu tajribalaridan natijasida 
aft suyuqligini
filtrdan o‘tkazilganda ham bu 
suyuqlikda ko‘payish xususiyatiga ega, yorug‘lik mikroskopida 
ko‘rinmaydigan “o‘ta mayda kasallik qo‘zg‘atuvchisi” bor degan xulosaga 
kelishadi. Bu fikr shu vaqtgacha tabiati yaxshi o‘rganilmagan chechak, 
skarlatina, qizamiq, toshma tif va h.larga ham qo‘llanila boshlandi. Ivanovskiy,
Leffler va Froshlarni ishlari faqat o‘simlik kasalliklari uchungina emas, balki 

---

 
 
18 
hayvon va odamlarni kasalliklarini patalogiyasini aniqlash va kurash choralarini 
ishlab chiqishda katta ahamiyat kasb etdi. Bu kashfiyotlar zamonaviy 
biologiyada ham katta ahamiyatga ega ekanliklari tasdiqlandi. 
1903 y. Ru degan olim shunga o‘xshash agentlarni – “shoxli mollar 
perepnevmoniyasi”ni o‘rganib ularni “ko‘rinmas mikroblar” deb ataydi, 
Remlyanje ham shu borada ish olib borib, mazkur agentlarni tabiatiga urg‘u 
berib ularni