1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
6.2. Virus oqsillari. Oqsillarni lokalizatsiyasi 
 
Virus hayot sikli bilan bog‘liq bo‘lgan oqsillar virus genomi 
determinirlaydigan va hujaradan kelib chiqadigan oqsillar bo‘lishi mumkin. Misol 
qilib virion tarkibida topilgan hujayra oqillaridan sitoskelet – aktin va yadro 
oqsillari – gistonlarni aytish mumkin. Virus genomi kodlantiradigan 
(determinirovat) qiladigan oqsillarni ikki guruhga: 1) struktura oqsillari – virion 
tarkibiga kiruvchi oqsillar ularni VP deb belgilanadi; 2) virus strukturasida 
qatnashmaydigan oqsillari – struktura oqsillarini o‘tmishdoshlari, 
regulyasiyalovchi oqsillar va fermentlar (virusni reproduksiya jarayonini hujayra 
ichida ta’minlovchi, ammo virus zarrasi tarkibiga kirmaydigan oqsillar bo‘lib 
ularni NS-oqsillar deyiladi. 
Virus oqsillarini xususiyatlari. 
Virionlar tarkibiga har xil molekulyar 
massaga ega bo‘lgan (4 KD dan 100 KD gacha) va bitta yoki bir qancha 
polipeptid zanjirlardan iborat oqsillar kiradi. Ularni miqdori ham har xil 
viruslarda har xil. VTM tarkibiga bitta oqsil kirsa, boshqa viruslar virioni 
tarkibiga o‘nlab oqsillar kiradi. Ularni fizik-kimyoviy xususiyatlari ham har xil 

---

 
 
114 
bo‘ladi. Virus kapsidini, nukleokapsidini va qobig‘ini shakllantiruvchi oqsillar 
bitta umumiy xususiyatga ega bo‘ladilar, ya’ni ularda o‘z-o‘zini tiklash (qurish) 
xususiyatiga egaliklari. 
Virus zarrasi tarkibiga kapsidni shakllantirmaydigan mayda molekulali 
oqsillar ham kiradi. Masalan pikornaviruslar va adenoviruslarni genom oqsillari. 
Genom oqsillar nuklein kislota bilan kovalent bog‘langan bo‘lib uni
replikatsiyasida qatnashadi. 
Murakkab 
oqsillar
glikoproteinlar 
(gp 
deb 
nomlanadi) 
va