1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

(18 000
) oqsil va molekulyar og‘irligi 
2 000 
000 bo‘lgan nuklein kislota
borligi aniqlandi. Nuklein kislota virus oqsili bilan 
muhofaza qilinadi. 
 

---

 
 
100 
9-rasm. Tamaki mozaikasi virusining tuzilishi: 
1-virion; 2-virionning ultrastrukturasi; 3-oqsil subbirligi; 4-RNK; 5-virionning 
bir qavatida joylashgan subbirliklar ( 1 ). 
Subbirliklarni joylanishi shunday mustahkamki ular orasida joylashgan RNK 
ribonukleazalardan to‘la muhofazalangandir.
Virus zarrachasining 95% oqsil, 5%ni esa nuklein kislotasi tashkil qiladi. 
Ammo, nuklein kislota miqdor jihatidan kam bo‘lsada, virus zarrachalarining 
xususiyati unga bog‘liq. Agar virus zarrachalaridan nuklein kislotalarini 
kimyoviy yo‘l bilan ajratib olib, uni sog‘lom tamaki bargiga yuqtirilsa, sog‘ 
tamakida xuddi butun virus zarrasi yuqtirilgandek, kasallik alomatlari ko‘rinadi. 
Sog‘lom tamaki bargiga virus oqsili yuqtirilsa, hech qanday kasallik alomatlari 
kuzatilmaydi. SHunga qaramay kasallantirish jarayonida oqsil ham ma’lum rol 
o‘ynaydi. U nuklein kislotani tashqi muhitdan muhofaza qilish bilan bir qatorda 
kasallantiradigan hujayra bilan virus orasidagi munosabotlarda muhim 
ahamiyatga ega. 
 
2. Murakkab viruslarning tuzilishi 
(Gripp virusining sxematik
 
ko‘rinishi 
misolida). Gripp virusi (virioni) oqsil pardasi (10-rasm, 5) (
kapsidi)
, ichidagi 
nuklein kislotasi (10-rasm,4) mavjud bo‘lib, ularni birgalikda 
nukleokapsid 
deyiladi.
Kapsidni tashkil qiluvchi elementlar 
kapsomer
deyiladi. Kapsomerlar 
bir xil polipeptid zanjirchalaridan tuzilgan agregatlardir. Nuklekapsida simmetrik 
tuzilgan ichki nukleoproteid zanjiri bo‘lib, u o‘z navbatida bir yoki bir necha 
oqsil parda bilan o‘ralgan. Virion "
peplos
" deb ataluvchi qavat bilan birga etilib, 
hujayra membranasidan o‘tish davrida o‘raladi. Chechak, uchuq va 
miksoviruslarda peplos qavati bor. Peplosni tashkil etuvchi elementlar 
peplomerlar deb atalib, ular hujayraga xos oqsildan tuzilgan bo‘ladi.