1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

4.2.MIKROPROSYeSSOR QURILMALARNING INTYeRFYeYSLARI
 
Magistralda ma’lum vazifani bajaruvchi liniyalar- ma’lumotlar, 
sinxronlashtirish 
va 
boshqaruv 
shinalari 
interfeys 
shinasiga
birlashtirilgan (4.3-rasm).
Ma’lumotlar 
shinasi 
axborotli 
ma’lumotlarni 
uzatishda 
foydalaniladi, ularga o‘lchash natijalari va birliklari, o‘lchash ketma-
ketligi (dasturi) va hokazolar kiradi. Sinxronlashtirish va boshqarish 
shinalari 
bo‘yicha magistralga ulangan qurilmalarning o‘zaro 
ta’sirlashuvini ta’minlovchi interfeysli ma’lumotlar uzatiladi.
Interfeys
(li) ma’lumotlarga bu qurilmalarga quyidagi kabi biror 
xizmat vazifalarini amalga oshiruvchi ma’lumotlar kiradi: 
axborot manbai, axborotni qabul qilgich, kontroller, uzatishni, 
qabul qilishni sinxronlashtirish, xizmat ko‘rsatishga so‘rov, parallel 
so‘rov, qurilma xotirasini tozalash, asbobni ishga tushirish, masofadan 
turib va mahalliy boshqaruv. 

---

82 
Tizim xususiyatlariga ko‘ra interfeyslarni sistemali, protsessorli va 
oraliq interfeyslarga bo‘lmish mumkin. 
Sistemali
deb, jamlangan yeki tarqoq mikroprotsessor tizimi 
tarkibida o‘zaro bog‘langan protsessor yeki EXM uzviyligini 
ta’minlovchi interfeysga aytiladi. 
Protsessorli
deb, tegishli magistrallar adapteri orqali bog‘langan 
va ishlatuvchi(polzovatel)ga kirish qulay bo‘lgan mikroprotsessor yoki 
mikro-EHM inetrfeysiga aytiladi. 
Oraliq interfeys
deb, MP ning oraliq qurilmasi va kontroller 
o‘rtasida o‘zaro aloqalar prinsipini belgilab beruvchi interfeysga 
aytiladi. 
Konstruktiv xususiyatlariga ko‘ra sxema tarkibidagi, plata 
tarkibidagi, blok ichidagi va bloklar orasidagi interfeyslar mavjud. 
Ularning har biri mazkur konstruktiv birlikdagi elementlarning gabarit 
o‘lchamlari, komponentlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatni, ulanish 
sharoitlarini belgilaydi. 
Interfeyslarning funksional yozuvlari axborot almashishi va 
boshqaruv nuqtalari, sinxronlash turlari bilan izohlanadi. 
Interfeyslarning shinalari tashqi ulanmalar, aloqa chiziqlari 
orasidagi o‘zaro bog‘liqlikni ta’minlash qurilmalaridir.
Axborotlarni parallel almashishda mikroprotsessor shinalari 8-16 
ta ikki tomonlama aloqa liniyalaridan foydalanadi. 
Adreslar shinasida 16-20 ta bir tomonlama aloqa kanallari 
mavjud. Tashqi ulanmalar sonini kamaytirish maqsadida adresatsiyani 
boshqaruvchi, adres alomati, adresning to‘g‘riligini tasdiqlovchi 
qo‘shimcha liniyalar ishga solinadi.

---

83 
Magistralga kirishni boshqarish shinalari
signallarni parallel va 
ketma—ket tekshirib o‘tkazishni ta’minlaydi.
Interfeysning 
parallel tekshiruvchi qurilmasi
bir vaqtning o‘zida 8-
16 so‘rovni tahlil qilish quvvatiga ega. 
Interfeysning 
sinxronlash qurilmasi
signallarni o‘zgarmas chastota 
bilan 
uzatilishiga, 
zadatchik 
va 
bajaruvchi 
amallarini 
sinxronlashtirishga, boshlang‘ich signallarni o‘rnatishga va dinamik 
xotiraning regeneratsiyasiga xizmat qiladi. 
Mazkur interfeyslar ishi tekshirish, shinalar tuzuvchi, registrlar 
funksiyasini bajaruvchi KISlar yordamida amalga oshiriladi. 
Mikroprotsessor 
qurilmalardagi 
oraliq 
interfeyslar
asosiy 
komplektninig funksional imkoniyatlarini kengaytirish uchun xizmat 
qiladi. 
Shunday qilib, xulosa qilish mumkinki, MP larning ish jarayonini 
samaradorligi o‘zaro axborot almashinuv darajasi, axborotni kiritish va 
uzatish jihozlari, tashqi qurilmalar va boshqa komponentlar orasidagi 
interfeys holatiga bog‘liq.