1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

 
 
 
1.2. Kommunikatsiya tushunchasining mohiyati
Kishilik 
jamiyati 
rivojlanishining 
dastlabki 
davrlaridayoq, 
insonlar 
kommunikatsiya va aloqaning turli vositalaridan foydalangan. Kommunikatsiyani 
shakllantirish va uning qo‘llanilish sohasini kengaytirish uchun uzoq davr, masofa, 
ixtiro va kashfiyotlar zarur bo‘lgan. Kommunikatsiyaning eng dastlabki vositalaridan 
biri shubhasiz otlar bo‘lgan. Choparlar ular yordamida uzoq masofalarni bosib 
o‘tishgan va ko‘plab odamlar bilan aloqa o‘rnatgan. G‘ildirak va aravaning ixtiro 
qilinishi esa kommunikatsiya ishtirokchilari sonining ortishini rag‘batlantirdi. 
Kommunikatsiya vositalarini takomillashtirishga qaratilgan faoliyat bugungi kundagi 
barcha transport vositalari, uchuvchi apparatlar, kommunikatsiya vositalar va kosmik 
tizimlarning yaratilishga olib keldi. Shuningdek, kommunikatsiyaning shiddat bilan 
rivojlanishiga tovar ayriboshlash munosabatlarining rivojlanishi ham sezilarli turtki 
bergan. 
Qadimgi Rim va Yunonistonda kommunikatsiya davlat boshqaruvining asosiy 
tizimi hisoblangan. Keyinchalik Amerikada Benjamin Franklin, Aleksandr Gamilton, 
Tomas Djeferson kommunikatsiya faoliyatiga asosiy e’tibor qaratgan holda, o‘z 
siyosiy, inqilobiy g‘oyalarini matbuot va omma oldida chiqishlar orqali bildirishgan. 
Kommunikatsiya jarayonlarini jadallashtirish insoniyatning bugungi kunda 
ommalashgan bayroqlar, turli tamg‘a, orden, tovush signallarining ixtiro qilinishiga 
sabab bo‘lgan. Ta’sir doirasini kengaytirishga qaratilgan barcha sa’y-harakatlar 
kelgusida choparlar, elchilar, pochta aloqasini vujudga keltirdi. Ammo bu 
kommunikatsiya vositalarida teskari aloqaning sustligi, vaqt omiliga kuchli 
bog‘liqligi sababli o‘zining yetarli samaraga ega emas edi. 
XIX asrda ixtiro qilingan telegraf distansion kommunikatsiyaning yangi 
davrini boshlab berdi. Bir vaqtning o‘zida radio axborot uzatishning tezlashuviga olib 
keldi. Yirik shaharlarni telegraf bilan ta’minlash axborot almashinuvini 333 marta 
tezlashtirdi, telefonlashtirish esa bu jarayonlarni yana 5-6 marta tezlashtirdi. 
Televizorning ixtiro qilinishi bilan axborot almashinuvi kanallarining tezligi 
yuqoridagi ko‘rsatkichni 550 ming marta oshirdi. Yaqin kunlargacha kompyuterlar 
axborotlarni qayta ishlash va uzatish vositasi sifatida qaralgan edi. Bugungi kunda 

---

11 
esa kompyuterlar butunjahon axborot tarmog‘i hisoblangan Internet tarmog‘i bilan 
birlashib kommunikatsiya jarayonining ommaviy tizimining shakllanishiga sabab 
bo‘ldi.
Shartli ravishda, kommunikatsiya rivojlanishini quyidagi bosqichlarga bo‘lish 
maqsadga muvofiq: 
1) yozuvning ixtiro qilinishi;
2) kitob bosishning ixtiro qilinishi;
3) kompyuterlar va Internetning ixtiro qilinishi.
Kommunikatsiya – ma’lum axborotlarning qabul qiluvchiga o‘z bilim 
darajasini oshirish, xabardorlikni ta’minlash, qabul qiluvchining xulq-atvorini 
o‘zgartirish maqsadida uzatilishidir. Bu kommunikatsiyaning umumiy ta’rifidir.