17. Qobiliyat nima? Qobilyat qachon namoyon bo’ladi? T.ib: (Inson qobilyati haqida tushuncha)
Qobiliyat —insonning individual salohiyati, imkoniyatlari. Q. bilimdan keskin farklanadi, bilim mutolaa natijasi hisoblanadi, Q. shaxsning psixologik va fiziologik tuzilishining xususiyati sanaladi. Q. koʻnikma, malakatssh farq qiladi. Aksariyat ilmiy manbalarda mohirlik bilan Q. aynanlashtiriladi. Q. inson tomonidan koʻnikma va malakalarning egallanishi jarayonida takomillashib boradi. Har qanday Q. turi shaxsga tegishli murakkab psixologik tushunchadan tashkil topgan boʻlib, u faoliyatning talablariga mutanosib xususiyatlar tizimini oʻz ichiga oladi. Shuning uchun Q. deganda birorta xususiyatning oʻzini emas, balki shaxs faoliyatining talablariga javob bera oladigan va shu faoliyatda yuqori koʻrsatkichlarga erishishni taʼminlashga imkoniyat beradigan xususiyatlar sintezini tushunmoq lozim. Barcha Q. uchun tayanch xususiyat — kuzatuvchanlikda, yaʼni insonni fahmlash, obʼyektdan u yoki bu alomatlarni koʻra bilish, ajrata olish koʻnikmasidir. Q.ning yetakchi xususiyatlaridan biri — narsa va hodisalar mohiyatini ijodiy tasavvur qilishdir. U shaxsning shakllanishi va rivojlanishi natijasi boʻlishi bilan birga, tabiiy manbaga ham ega. Bu tabiiy manba koʻpincha zehn tushunchasi bilan yuritiladi. Zehn muayyan bir faoliyatga yoki koʻpgina narsalarga nisbatan ortiqcha qiziquvchanlikda, moyillikda, intilishda namoyon boʻladi. Zehn nishonalari deganda q. ichki imkoniyatlarining tabiiy asosini tushunish lozim. U ishtiyoq, moyillik, mehnatsevarlik, ishchanlik, talabchanlik kabilarning mahsulidir. Q. umumiy va maxsus turkumlarga ajratiladi. Umumiy q. deganda yuksak aqliy imkoniyat va taraqqiyot tushuniladi. Q. tabiiy ravishda shakllanishi va muayyan reja asosida rivojlantirilishi mumkin. Q.ni maʼlum faoliyatga moyillik yoki intilish orqali, tabiiy zehn nishonalarini aniklash, mutaxassis rahbarligida uzluksiz faoliyatga jalb etish, Q.ni takomillashtirishning maxsus vositalarini qoʻllash, shaxsning faollik alomatlarini maksimal darajada rivojlantirish, inson shaxsiga alohida yondashuvni umumiy talablar bilan uygʻunlikda olib borish va boshqa orqali rivojlantirish yoʻllari mavjud. Q.ning yuqori darajasi isteʼdod va daholik (qarang Daho) namoyon boʻladi.
18. Musiqa madaniyati darsida barcha faoliyatlar o’zaro qanday bog’lanadi. T. ib: (Mavzu asosida mantiqan bog’lanadi)
Musiqa janrlari qahramonlik ruhidagi, lirik ohangdagi, quvnoq yumorni va jo’shqin raqsona kuylarni o’ta jiloli tovushlar hamda boy tembri bilan idrok etishga ko’mak beradi. Qo’shiq, raqs va musiqa tinglash faoliyatlari jarayonida bolalar ruhan birlashadilar hamda jamoada tarbiyalanadilar. Bolalar individual shakllanishlari uchun ham ularga jamoada yaxshi muhit yaratilgan bo’lmog’i lozim. Ijrosi yaxshi bo’lmagan, tortinchoq bolalar o’z tengdoshlarining ijrosini ko’rib ruhan tetiklashadilar va faollashadilar, ularga ergashadilar va yaxshi ijroga intiladilar. O’ziga haddan ziyod bino qo’ygan bolalarga ijrosi sust bo’lgan o’rtoqlariga yordam berishni taklif qilib, ularni kamtarinlikka o’rgatish hamda ularning qobiliyatlarini rivojlantirish kerak.
Musiqa mashg’ulotlari bolalarning umumiy madaniyatiga ham ta’sir qilmay qolmaydi. Har xil faoliyatlar bilan shug’ullanish
(musiqa tinglash, qo’shiq aytish, musiqiy – ritmik harakatlar bajarish, bolalar musiqiy cholg’ularida ijro etish) bolalardan diqqatni, uyushqoqlikni, zukkolikni talab qiladi. Bu faoliyatlar davomida bolalarda irodaviylik shakllanib, tortinchoqlik yo’qola boradi. Shu tarzda musiqiy faoliyatlar bolalar shaxsining ma’naviy – madaniy sifatlarini shakllantirish uchun kerakli bo’lgan shart – sharoitlarni ta’minlaydigan va ularning umumiy madaniy saviyasiga asos soladi
19. Melizm nima? T. ib: (forshlag, bezak, nola…)
Do'stlaringiz bilan baham: |