1. O’quvchilarda mantiqiy fikrlash qobiliyati rivojlanadi

Balandlikka chiqqan sari gorizont chegarasini kengayish jadvali

Balandlik (m)	Gorizont radiusi (km)	Balandlik (m)	Gorizont radiusi (km)
1	3,6	100	36
2	5	200	50
10	11	1000	113
20	16	5000	252
50	25	10000	357

Ufq uzoqligini aniqlashga doir masalalar
1. Yevropa kartasidan foydalanib Ladoga ko’lini g’arbdan sharqqa
tomon qanchaga cho’zilganligini aniqlang. Ko’lning narigi qirg’og’ini ko’rish
uchun necha metrlik balandlikka ko’tarilish kerak?
Yechish:
Ladoga ko’lini g’arbdan sharqqa tomon 1:5000000 masshtabli kartada
2,6sm masofaga cho’zilganligini aniqladik. 1smda 50 km bo’lsa unda masofa 2,6
x 50 =30km ni tashkil etdi.G’arbdan sharqqa Ladoga ko’lining qirg’og’ini ko’rish
uchun 1100 m balandlikka chiqish talab etiladi.
Javob: masofa 130 km, balandlik 1100 m.
2. Qrim yarim orolidan Turkiya qirg’oqlarini ko’rish uchun necha metr
balandlik ko’tarilish kerak?
Yechish:
Qrim yarim orolidan Turkiya qirg’oqlarigacha 1:5000000 masshtabli
kartadan o’lchaganimizda 19 sm ni tashkil etdi. 19 x 50km= 950 km masofani
tashkil etdi.Bu masofani amalda ko’rish mumkin emas.

3. mumkinmi?

Elbrus cho’qqisidan turib Qora va Kaspiy dengizini ko’rish

Yechish:
Elbrus cho’qqisining balandligi 5642 m ga teng.1 sm da 30km li
masshtabli kartadan o’lchash ishlarini olib borganimizda Elbrusdan Kaspiy
dengizigacha bo’lgan masofa 17 sm x 30km = 510 km, Elbrusdan Qora
dengizigacha bo’lgan masofa esa 6 sm x 30km = 180 km ni tashkil etdi.
Yuqoridagi jadvaldan ko’rinib turibdiki, Elbrusdan turib Qora dengizni
ko’rish mumkin, ammo Kaspiy dengizini ko’rib bo’lmaydi.
4. 30 metrli tepalikdan gorizont chizig’ining uzoqligi necha kilometrga
teng.
Yechish:
2Rn formulaga asoslanib
5371
30
2 6371 2

x kmx
B
m masofani
ko’rish mumkin.
Javob: 5371 m
5. Kema palubasi dengiz sathidan 8 metr balandda turadi. Palubada
turgan matros (inson bo’yi 2 metr deb qabul qilingan) necha km gacha masofani
ko’ra oladi? b) Kema komandiri o’z kabinasidan (palubadan 10 metr balandda)
necha km masofani kuzata oladi. kema machtasi (balandlik palubadan 28 metr)
da turgan kuzatuvchi necha kilometr masofani ko’ra olishini aniqlang.
Yechish:
Yuqoridagi jadvaldan ko’rinib turibdiki, palubaning balandligi 8m + 2m =
10m balanddan turib 11 km ufq chizig’ini kuzatish mumkin.
Kema machtasi 28m + 2m = 30m balanddan turib 18 km ufq
chizig’ini kuzatish mumkin
Javob: 11 km va 18 km
6. Buxorodagi minorai Kalon (balandligi 48 metr) ustida turgan
kuzatuvchi necha kilometrgacha gorizont chizig’ini kuzata oladi?
Yechish:
48m +2m = 50m Yuqoridagi jadvaldan ko’rinib turibdiki, 25 km

7. Parijdagi Eyfel minorasining balandligi 300 metr bo’lsa, uning

tepasidan necha kilometrgacha masofani ko’rish mumkin?
Yechish:
2Rn formulaga asoslanib
km
m
x kmx
B 60,06
300
2 6371 2

masofani
ko’rish mumkin.
Javob: 60,06 km