1. O’lchov asboblarini tuzuzlishini o’rganish. O’lchov asboblarini turlari va ularning tuzilishi

Shtangenglubinometr bilan berk teshik chuqurlik uyuq va ariqchalar o`lchanadi. Uning o`lchash chegarasi 0 dan 250 mm noninus bo`yicha sanoq boshi 0.1 mm.
Shtangenglubinometr ramkali asos noninus ramka qisqichi millimetrlarga bo`linadi. Mikrometrik surish vinti gaykasi va qisqichdan iboratdir. Asbobning yassi asosi shtanga toresi o`lchov asbobi sirti vazifasini bajaradi. O`lchashdan oldin asbobning nolichi holatini tekshirib ko`riladi natijasi shtangenserkul kabi hisoblanadi. Asosiy shkala bo`yicha millimetrlarda noninus bo`yicha hisoblab chiqiladi.
Ayrim hollarda qo`l yetmaydigan chuqurliklarni egilgan shtanga bilan o`lchanadi.
Shtangenreysmas tekis yuzadan va rejadan balandlikni o`lchash uchun xizmat qiladi. U asosga mahkamlangan shkala shtanga to`xtatgichli vint ramka mikrometrik surish qo`rilmalari almashinuvchi oyoqchalar, oyoqchalarni mahkamlash vintidan iborat.
O`lchashda chap qo`l bilan asosni taxtaga bosib oyoqchani o`lchanadigan sirtiga qo`yiladi, keyin o`ng qo`lga mikrometrni surish yordamida oyoqchani tekshirilayotgan sirtga tekkuncha suriladi.
Shtangenreysmas ko`rsatkichlari shtangenserkul kabi o`qiladi. Uning o`lchami balandlikni qo`shib hisoblanadi.
Shtangenreysmasni nolinchi holati tekshirish uchun tekshiruv taxtasiga qo`yib ramkani pastga tushiriladi. Uning shkalasini nolinchi shtrixi shtanga shkalasi bilan ustma-ust qo`shish kerak. Agar asbobni pastki o`lchash chegarasi 40 mm dan kam bo`lsa u holda oyoqchalar tagiga tekis parallel taxtachalar qo`yiladi. Oralig`ida tirqish bo`lmasa noninus va shtanganing nolinchi shtrixlariga ustma-ust tushadi.
KESISH ASBOBLARI KRYESMESER CHILANGARLIK BOLG’A CHILANGARLIK ZUBULIYALARI.
Materialni qismlarga bo’lish yoki ortiqcha qatlamlarini olib tashlash kesish deb ataladi. Kesish dastlabki xomaki operatsiya hisoblanadi va sirtni navbatdagi ishlovlarga tayyorlash uchun mo’ljallanadi.
Materialdan katta qiyumni yuqotishda uydum – uydum churchalar tekislanadi. Materialni qismlarga bo’lishda listda teshik uyush yoki zagatovka kesib olishda ariqchalar uyushda kesishdan foydalanadi. Kesishda 0.5-1 mm aniqlikka erishiladi. Kesishda zubila kresmesil kesuvchi bolg’a esa zarb beruvchi asbob hisoblanadi. Qirqish jarayonida har qanday asbobning kesuvchi qismi pona shaklda bo’ladi, shuning uchun uni ishlov beriladigan materialga botirish qirqish mumkin. Ponaning ishini ko’rib chiqamiz.
Yon sirtida normal kuchlar hosil bo’ladi, demak qirqishda va uni osonlashtirishda uning pona o’tkirligi va o’lchamlarning kesimi kichrayish materialning qattiq sirti shunchalik mustahkam bo’ladi. Qancha katta kuch talab qiladi. Asbobning mustahkamligi uning ish qismini kattalashtirish uchun ancha katta kuch talab etadi. Shu sababli qattiq materiallarga ishlov bersh uchun asbobning o’tkirligi burchagi katta bo’lishi kerak.
Yumaloq materiallarga ishlov berish uchun kamroq kuch talab qilinadi, demak shu sababli asbobning mustahkamligi uning o’tkir burchagini kichikroq olish mumkin. Metalni qismlarga bo’lish jarayonida ikkala sirtida ishqalanish yuzaga keladi. Metalning sirtidan qirindi olish yo’li bilan ishlob beriladigan asbobning yon sirtiga qiyalatib qo’yiladi. Asbobning ishlov beriladigan yuzasi va undan ajralib chiqadigan qirindi old sirti deb aytiladi. Materialdan olinadigan qirindi qirqish old sirtini qiya burchagi qirqish burchagi deb ataladi. Asbobni qizishini kamaytirish va uni sovutishda moylash suyuqligi ishlatiladi ishqalanuvchu yuzalarda yupqa parda hosil qiladi.