1. O’lchov asboblarini tuzuzlishini o’rganish. O’lchov asboblarini turlari va ularning tuzilishi

3-rasm. Texnikaviy-metrologik o’lchov asboblari.
dog`lar ko`p bo`lsa sirtning to`g`ri chiziqliligi yuqori bo`ladi. Tekshiruv taxtalari katta sirtli detallarning tekshirish uchun qo`llaniladi. Ular mayda donali ko`lrang choyandan yasaladi. Ish yuzasining aniqligi bo`yicha to`rtta klassga bo`linadi. 0,1,2,3.
Birinchi klassi tekshiruvda to`rtinchisi va rejalashda qo`llaniladi. Taxtalarda bo`yoq usulida tekshirish yuqorida ko`rsatib o`tiladi. Shtagen asboblar mashinasozlikda ko`p qo`llaniladi. Ularning detallarining ichki va tashqi o`lchamlarini o`lchashda foydalaniladi.
SHTAGEN SERKUL ASBOBLARINING TAVSIFI. SHATGEL RESMYESEL SHATANGEN CHQUR O`LCHAGICH.
Shtagen serkul uch turga bo`linadi. SHTS1, SHTS2, SHTS3 lar ishlatiladi. Ularning o`lchash chegaralari har xildir. 0 dan 125 mm SHTS1 0 dan 160 mm SHTS2 0 dan 400 mm SHTS3 sanoqlari bo`yicha 0.1mm SHTS1 0.05 SHTS2 va hakozo SHTS3 shtangen serkul tashqi va ichki o`lchamlarini va chuqurligini o`lchash mumkin.
Shtangasining bitta uchida o`lchash jag`lari, ikkinchi uchida esa chizg`ich bo`lib undan chuqurlikni o`lchashda foydalaniladi. Shtanga bo`ylab qo`zg`aluvchi ramka jag’lari suriladi. O`lchash jarayonida jag`lari shtanga bo`ylab quzg`aluvchi qisqichni vint bilan mahkamlanadi. Shtangen serkul ostki jag`I ustki jag`iga nisbatan ichki o`lchamlarini o`lchash uchun xizmat qiladi.
Ramkaning qiya qirrasi noninus shkalasi zarblangan. Noninusning bitta bo`linma oralig`I 19 10=1.9 mm ga teng. Bu kattalik millimetrning butun sonidan 0.1 mm ga kam. Jag`lari yopiq turgan holatda shtrixi nolinchi shtirixi bilan ustma-ust tushsa o`lchanayotgan detall oralig`idan yorug`lik o’tmasligi kerak.
Detalning o`lchashda shtangen serkulni o`ng qo`lga olib chap qo`l bilan shtanga jag`ini yoki detalni agar uning o`lchamlari katta bo`lmasa ushlab turishi kerak. Surguchni mikro surish vinti bilan qotirib o`ng qo`l bilan ramkani suriladi va ikkala jag`lar bir-biriga tegib turishi zarur. Ramkani yeyilmaydigan qilib qotirib qo`yiladi. Shtagen serkulni detalga perpundikulyar qilib o`rnatish zarur.
O`lchash chizig`I qiyshayib ketmasin va uning shtrixlari noto`g`ri tursa xato o`lchaydi. Shangenserkul SHTS2 yuqori aniqlikda o`lchash umkonini beradi. Asbob ustki jag`I o`tkirlangan bo`lib uni rejalashda foydalanish mumkin. Suruluvchi ramkani stangasiga nisbatan aniq o`rnatish uchun mikrometrik surish gayka mexanizmi bilan ta`minlangan. Shatangenserkulni ko`rsatkichini o`qish shtangenserkulni ko`zning ro`parasiga tutib millimetrlarning butun sonlarini chapdan o`nga qaratib noninusni nolinchi shtrixi bilan sanaladi. Noninusning shtanga shkalasi shtrizi bilan ustma-ust tushadigan shtrix topiladi. Millimetrning yuzdan bir ulushlarni ifodalovchi chapdagi yaqinroq raqamga sanoq boshi kattaligini noninus qisqa shtrixiga tartib raqamiga ko`paytirishdan chiqqan natija qo`shiladi. Turli yuzalarni o`lchashda shtangenserkulning o`lchagichlarini ko`rsatgichga qarab o`qish mumkin.
Shtangenserkul SHTS3 tashqi va ichki o`lchamlarini o`lchashda qo`llaniladi. Millimetrlarga bo`lingan shtanga qisqich surish ramkasi mikrometrik bo`lingan o`lchash ko`rsatkichlaridan iborat.