1 О. Машарипов, тми

Молиявий фаолият билан боғлиқ пул оқимлари 
Кирим 
Д-т 
К-т 
Чиқим 
Д-т 
К-т 
Олинган фоизлар 
5110, 
5210, 
5220, 
5530 
4830 
Тўланган фоизлар 
6920 
5110, 
5210, 
5220, 
5530 
Олинган 
дивидендлар 
5110, 
5210, 
5220, 
5530 
4840 
Тўланган 
дивидендлар 
6610 
5110, 
5210, 
5220, 
5530 
Акциялар 
чиқаришдан 
ёки 
хусусий 
капитал 
билан боғлик бошқа
тушумлар 
5110, 
5210, 
5220, 
5530 
4610, 
0610, 
0620, 
8410 
Хусусий акциялар 
сотиб олингандаги 
пул тўловлари 
6620, 
8610, 
8620 
5110, 
5210, 
5220, 
5530 
Узоқ 
ва 
қисқа 
муддатли кредит ва 
қарзлар 
бўйича 
тушумлар 
5110, 
5210, 
5220, 
5530 
4830 
Узоқ ва қисқа 
муддатли кредит ва 
қарзлар бўйича пул 
тўловлари 
6810-
6840, 
6950 
5110, 
5210, 
5220, 
5530 
Узоқ 
муддатли 
ижара 
(лизинг) 
бўйича 
пул 
тушумлари 
5110, 
5210, 
5220, 
5530 
4830 
Узоқ муддатли ижара 
(лизинг) буйича пул 
тўловлари 
6910, 
6950 
5110, 
5210, 
5220, 
5530 
Молиявий 
фаолиятнинг бошқа
пул тушумлари 
5110, 
5210, 
5220, 
5530 
4850, 
9540 
Молиявий 
фаолиятнинг бошқа пул 
тўловлари 
6930, 
6990 
5110, 
5210, 
5220, 
5530 
Агар корхона раҳбарияти молиявий ахборотларни барча муҳим жиҳатлари 
бўйича тўлиқ ва ишончли, корхонанинг хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда 
очиб беришга ҳаракат килаётган бўлса, пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот 
концепциясини ишлаб чиқиши зарур. Бизнинг фикримизча, бу куйидаги 
сабаблардан келиб чиқиши мумкин: 
-
пул капиталининг ҳаракати пул эквивалентларини қўшган ҳолда 
ўрганилади; 
-
пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот, катта бўлмаган тижорат ташкилоти, 
масалан, ишлаб чиқариш кооперативи, агрофирма ва ҳоказолар доирасида 
тайёрланди; 

---

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий-электрон журнали. № 3, декабрь, 2016 йил 
www.interfinance.uz
 
5
-
мажбурий тўловлар, ходимлар билан ҳисоб-китоблар ва шунга ўхшашлар 
бўйича пул лик мажбуриятларга риоя қилиниши муносабати билан пул 
айланмалари тўғрисидаги ахборотларни очиб бериш муҳим аҳамиятга эгалиги; 
-
пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот ахборотдан фойдаланувчиларнинг 
талабларини қондиришга йўналтирилган; 
-
раҳбарият ҳисоботда тижорат ташкилот ички пул айланмаларининг 
шаффофлигига эришиш мумкин. Чунки, пул маблағларининг сақланиши 
ҳам уларни жалб қилишнинг мақсадга мувофиқлигини билдирмайди, маълум 
даражадаги ликвидликни сақлаб туриш эса талаб қилинадиган даромадлиликни,
ҳисоб-китобларнинг оқилона шаклини ва шунга ўхшашларни сираям 
таъминламайди; 
- ахборотлар ҳар хил батафсиллик даражаларида тақдим этилиши мумкин 
(масалан, тўғри ва эгри услуб бўйича, пул маблағларининг ялпи ва соф оқимлари 
асосида, пул капиталининг айланиши тўғрисидаги маълумотларни энг кичик 
ҳажмга келтириш ва кенгайтириш билан ). Бу пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот 
кўрсаткичларининг нафақат мазкур ҳисобот доирасида, балки молиявий 
ҳисоботнинг бошқа шакллари билан ҳам боғлиқлигини таъминлайди. 
Хўжалик юритувчи субъектнинг молиявий ва инвестицион фаолиятлари
тўғрисидаги ахборотларнинг пул айланмаларини баланслаштиришнинг тўғри 
услуби ҳам, эгри усули ҳам деярли бир хил. Ушбу вазият таъсири остида пул 
оқимларини баланслаштиришнинг турли версиялари бўйича тайёрланган
ҳисоботларнинг мазмуни сезиларли даражада яқинлашади. Асосий тафовут 
фақат 
операцион фаолият пул маблағларининг тушуми ва сарфланиашни очиб 
беришдан иборат. 
Қоидага кўра, пул оқимлари тўғрисидаги ҳисоботнинг кўрсаткичлари 
бухгалтерия баланси ёки ҳисоб регистрларида ҳам келтирилади. Лекин ҳисоб 
универсал бўлиши учун маълумотларни бухгалтерия счётларининг номлари 
бўйича эмас, балки муомалаларнинг хусусиятларига кўра гуруҳлаш керак.
 
Халқ хўжалигида ислоҳотларнинг чуқурлаштирилиши ва иқтисодиётнинг 
эркинлаштирилиши молиявий ресурслардан самарали фойдаланиш, хусусан, пул 
оқимларини бошқариш услубларини бухгалтерия хисобининг миллий ва халкаро 
стандартлари асосида такомиллаштиришни тақозо этмоқда. Молиявий 
ресурсларнинг фаолият турлари (операцион, инвестицион, молиявий) бўйича 
ҳҳаракати тўғрисидаги маълумотларни акс эттириш учун бухгалтерия ҳисоботи 
таркибида «Пул оқимлари тўғрисида ҳисобот» (4-шакл) мўлжалланган. Ушбу 
ҳисобот шакли бизнинг амалиётимиз учун нисбатан янги бўлиб, ҳозирги вақтда 
уни тўлдириш кўп ҳолларда фақат 5110-«Банкдаги ҳисоб-китоб» счётининг 
маълумотлари бўйича амалга ошириб келинмоқда. Аксарият хўжалик юритувчи 

---

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий-электрон журнали. № 3, декабрь, 2016 йил