1. Nutqning kommunikativ sifatlari. Nutqning to‘g‘riligi. Nutqning aniqligi

Nutqning ta’sirchanligiga erishishda metafora, metonimiya, sinekdoxa, o‘xshatish, epitet, takror kabi badiiy tasvir vositalarining o‘rni beqiyos.
Nutqning ta’sirchanligini oshirishda ohang ham muhim o‘rin tutadi. Ohangning o‘zgarishi nafaqat ta’sirchanlikni, ba’zan gap mazmunining o‘zgarishiga ham sababchi bo‘ladi. Quyidagi misollarni qiyoslang: 1. Odam bo‘l, otang kabi ahmoq bo‘lma// Odam bo‘l otang kabi, ahmoq bo‘lma. 2. Mulla a’lam to‘g‘ri odam emas // Mulla a’lam to‘g‘ri, odam emas.
Nutqda ta’sirchanlikni ta’minlash uchun maqollar, matallar, hikmatlar, so‘z va iboralar, ayniqsa, frazeologizmlardan keng foydalanish zarur. Yozuvchi Abdulla Qahhor o‘z hikoyalarining ko‘pchiligida epigraf sifatida maqollarni keltirish orqali kitobxon diqqatini tortadi. Masalan: «Osmon yiroq-yer qattiq» («Bemor»); Otning o‘limi-itning bayrami («O‘g‘ri») kabilar.
Xullas, har qanday nutq madaniy bo‘lishi uchun u to‘g‘ri, aniq, mantiqiy, ta’sirchan, sof, o‘rinli va maqsadga muvofiq bo‘lishi lozim. Bu belgilarni o‘zida jamlagan nutq namunali nutq hisoblanadi.


Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar
1.Nutqning qanday kommunikativ sifatlari mavjud?
2.Nutqning sofligiga putur yetkazuvchi vositalar qaysilar?
3.Nutqning boyligini ta’minlovchi qanday vosita va omillarni bilasiz?
4.Nutqning ta’sirchanligini ta’minlovchi qanday til hodisalari mavjud.

TAVSIYa ETILADIGAN ADABIYoTLAR

Asosiy adabiyotlar:

1. 
   Begmatov E., Mamatov A. Adabiy norma nazariyasi. 1- qism. – Toshkent: Navro‘z, 1997.
   
2. 
   Kaykovus. Qobusnoma. To‘ldirilgan ikkinchi nashri. – Toshkent: O‘qituvchi, 2006.
   
3. 
   Mahmudov N. O‘qituvchining nutqi madaniyati. – Toshkent: Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasi nashriyoti, 2007.
   
4. 
   Karnegi D. O‘z-o‘ziga ishonch hosil qilish va omma oldida so‘zlash san’ati. – Toshkent: Yangi asr avlodi, 2010.
   
5. 
   Qo‘ng‘urov R., Begmatov E., Tojiev Yo. Nutq madaniyati va uslubiyat asoslari. – Toshkent: O‘qituvchi, 1992.