|
Gimnastika sabaklarında jaraqatlanıwdı boldırmawdın’ tiykarg’ı ilajları
Ha’r kıylı aldın alıw ilajları kiritilgen pu’tin bir kompleksti qollanıp, sporttag’ı
jaraqatlanıwdı jok etiw mumkin. Onın’ mazmunın sabaqtı sho’lkemlestiriw h’a’m
o’tkeriwde qa’wipsizlikti saqlaw texnikası qag’ıydaları quraydı. Arnawlı oqıw
orınları studentleri bul metodlardı teren’ u’yrenip, o’zlerinin’ pedagogikalıq
xızmetlerinde qollanıw kerek.
Sabaqtı sho’lkemlestiriw h’a’m o’tkeriw metodikası
Shug’ıllanıwshılardın’ h’a’r ta’repleme fizikalıq rawajlanıwına h’a’m joqarı
sport sheberligine erisiwge qolaylı jag’daylardı tuwdırıw ushın pedagogikanın’
tiykarg’ı didaktikalıq printsipleri bolg’an (an’lılıq, sistemalıq, ko’rgizbelik,
tu’siniklilik) qatan’ tu’rde saklaw kerek. Pedagogikalıq qag’ıydalardı saqlaw,
a’piwayıdan-quramalıg’a; an’sattan- qıyıng’a, h’a’reket fundamentin du’ziwin
ta’miynleydi. Ol o’z gezeginde jan’a qıyın h’a’reket ko’nlikpelerin qa’liplestiredi,
koordinatsiyanı rawajlandıradı, ken’islikte h’a’m waqıtta deneni basqarıwdı
u’yretedi.
Sport gimnastikanın’ o’zine ta’n o’zgesheligi - onın’ mazmunın quraytug’ın
ko’p sandag’ı shınıg’ıwlar bolıp tabıladı. Olar bulshık et ku’shi, shaqqanlık,
iyiliwshen’lik sıyaqlı h’a’reket sapalarının’ belgili da’rejede rawajlanıwın talap
etedi.
Jaraqatlanıwdı joq etiwde organizmdi ulıwma h’a’m arnawlı qızdırıw
shınıg’ıwların metodikalıq jaqtan durıs qollanıw u’lken a’h’miyetke iye. Deneni
qızdırıw shınıg’ıwların orınlag’anda tayanısh h’a’reket apparatın h’a’m
organizmnin’ basqa da sistemaların u’skenelerdegi qıyın shınıg’ıwlardı orınlawg’a
h’a’r ta’repleme tayarlaw kerek. Ulıwma tayarlıqtan keyin h’a’r bir
shug’ıllanıwshının’ h’a’m h’a’r bir u’skenenin’ o’zgesheligin esapqa alıp arnawlı
tayarlıq shınıg’ıwların islew, sabaqta jaraqatlanıwdı jok etiw ushın fizikalıq ku’shti
durıs retlestiriw maqsetke muwapıq boladı. Fizikalıq ku’sh a’ste ko’terilip barıw
tiyis, al sabaq son’ında ja’ne pa’seytiriliwi kerek.
U’skenelerden «u’ziliwdi» jok etiw ushın jan’a qıyın h’a’m qa’wipli
elementlerdi sabaqtın’ basında u’yreniw kerek. Sebebi ol waqıtları sportshılar
sharshamag’an boladı. Qıyın h’a’m qa’wipli elementlerdi u’yrenip atırg’an wakıtta
shınıg’ıwlardı jen’illestiriwdin’ h’a’r qıylı a’mellerin- ja’rdemlesiw, u’skenenin
biyikligin o’zgertiw, jaqsı qorg’anıw ilajları menen ta’miynlewdi ken’nen qollanıw
kerek.
İntizamlılıqtı saqlaw. Oqıwshılardın’ u’yreniw protsesine an’lı tu’rde
qatnasıwı h’a’m jokarı da’rejedegi oqıw intizamın caqlaw baxıtsız h’a’diysenin’
h’a’m jaraqatlanıwdın’ aldın alıwdın’ tiykarg’ı faktorı sanaladı. Bul ushın sistemalıq
h’a’m turaqlı tu’rde oqıwshılardı ta’rbiyalap barıw tiyis. Sanalı imtizamlılıqtı
ta’biyalaw ju’da’ qıyın h’a’m mashaqatlı jumıs. Sanalı imtizamlılıq – bul ju’da’ ken’
tu’sinik bolıp, o’z ishine sportshının’ tek sabaq waqtında emes, al ku’ndelikli
turmısta, jumıs h’a’m ja’miyetshilik orınlarında o’zin tutıwın o’z ishine qamtıydı.
Sanalı intizamlılıq-sonday-aq sportshının’ jeke gigienalık qag’ıydalardı orınlawda,
jumıs h’a’m dem alıstın’, awqatlanıw h’a’m uyqının’, sport kiyimine qoyılg’an
talaplardın’ orınlanıwında da ko’rinedi.
Sabaq o’tiw orınların tayarlaw h’a’m sport a’sbap u’skenelerinin’ jag’dayı
gimnasttshılarının’ qa’wipsizligin saqlawdın’ en’ za’ru’r faktorlarınan biri bolıp
esaplanadı. Sport zallardın’ o’lshemleri, olardın’ jaqtılıq h’a’m ıssılıq penen
ta’miynleniwi gimnastika u’skenelerinin’ jag’dayları h’a’m olardı jaylastırılıwları
belgili da’rejedegi sanitariya-gigienalıq talaplarg’a juwap beriwi kerek.
Ha’r bir sabaqtan aldın u’skenelerdin’ jag’dayına matlardın’ h’a’m basqa da
a’sbaplardın’ jaylasıwına u’lken dıqqat awdarıw kerek. Asıp qoyılatug’ın h’a’m
qatırılatug’ın sistemalardı tez-tez tekserip turıw kerek h’a’m anıqlang’an
kemshiliklerdi tezde joq etiw tiyis. U’skenelerdi shınıg’ıw orınlag’anda
qıymıldamaytug’ın etip qurıw kerek.
To’mende h’a’r bir u’skeneni qalay qurıw kerekligin ko’rsetip ketemiz.
Perekladina (perekladina), onı qurıwda to’mende ko’rsetilgen orınlarg’a u’lken
kewil bo’liw kerek.
a) perekladinatin’ temirlerinin’ bir-birine jaqsı qatırılg’anına;
b) troslardın’ h’a’m shınjırdın’ bekkemligine;
v) shınjırlar qatırılatug’ın temir plastinkilerdin’ bekkemliligine;
g) perekladinatin’ temirinin’ jag’dayına; taza, qurg’aq, tegis tat baspag’an bolıwı
kerek.
Brusyanı teksergende:
a) ag’ashlardın’ (jerdlerdin’) beti qurg’aq, sıypaq, jarıqsız bolıwı kerek;
b) ag’ashlardın’ (jerdlerdin’) qatırılg’an jerlerinin’ bekkemligi;
v) qatırılg’an qısqısh h’a’m vintlerdin’ sazlıg’ı;
g) ag’ashlardın’ (jerdlerdin’) aralarının’ ashılıp qosılıwı;
d) u’skenenin’ turaqlılıg’ın tekseriw kerek;
Koltsa h’a’m asılıp qoyılgan qayıslar. Bul jerde:
a) tros, kanat h’a’m qayıslardın’ bekkemliligi;
b) troslar qatırılatug’ın bloklardın’ jag’dayı h’a’m qatırıw sistemaları;
v) koltsanın’ o’zinin’ bekkemliligi tekseriledi.
Gimnastikalıq bo’rene- qıymıldamay turıwı kerek. Bo’reneni kerekli biyiklikte
uslap turatug’ın vintler saz bolıwı tiyis.
Sekiriw u’skeneleri (at, eshki, stol h’.t.b.) bul u’skenelerde:
a) tuyaqlardın’ kirip shıg’ıw jag’dayı;
b) h’a’r birinin’ turaqlılıg’ı;
v) ko’pirdin’ (most) jag’dayı;
Arqan, za’n’giler h’a’m shestlar jaqsı qatırılg’an h’a’m qıstırılg’an bolıwı kerek.
Gimnastikalıq matlar h’a’m jolshalar:
a) olardın’ jag’dayları pu’tin, tegis bolıwı kerek;
b) snaryadtan tu’siw h’a’m jıg’ılıp ketiw mu’mkin bolg’an jerlerge matlardın’
durıs to’selgenligi;
v) olardın’ tıg’ız jaylasıwı, olardın’ arasında ashıqlıq bolmawı tekseriledi.
Jen’il, qolaylı kiyim h’a’m ayaq kiyimler gimnastika boyınsha jarıs h’a’m sabaq
waqtında oqıwshılardın’ qa’wipsizligin saqlawdın’ birden -bir jag’dayı.
Gimnastika sabakları h’a’m jarısları ushın qag’ıydag’a ılayıq kostyum h’a’m
ayaq kiyimler qabıllang’an, erler ushın mayka h’a’m reytuzlar (ishinen «plavka»
kiyiliwi sha’rt), jumsaq bılg’arlı ayaq kiyim (cheshki): al h’ayallar ushın-jabıq
kupalnik (ishinen «plavka» h’a’m byustgalter kiyiliwi sha’rt) h’a’m cheshka.
Hayallar shınıg’ıwlardı jalan’ ayaq orınlawg’a boladı, al erler tek reytuz kiymegen
waqıtta shortıda waqtında jalan’ ayaq ju’riwge boladı.
Ha’reket apparatının’ ayrım bo’limlerine u’lken ku’sh tu’siwine baylanıslı
jaraqatlanıwdın’ aldın alıw ushın h’a’r qıylı qorg’awshı u’skeneler, sozılg’ısh
bintler, nakladkalar, nakolennikler, golenostopnikler h’a’m paralonnan tigilgen
podkladka h’a’m tag’ı basqalar qollanıladı.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
