1. Milliy hisoblar tizimi haqida tushuncha: asosiy yo‘nalishlar va ta’riflar

2. Asosiy hisoblamalar tizimi. 
Hisoblamalar MHTning eng muhim qismi hisoblanadi. Ularda institutsional birliklar yoki 
korxonalar, muassasalar va tashkilotlar, uy xo‘jaliklari va h.k.lar amalga oshirgan iqtisodiy 
operatsiyalar qayd etiladi. Qayd etilgan operatsiyalar shu mamlakat rezidentlari yoki xorij 
mamlakatlar rezidentlari orasida amalga oshirilgan bo‘lishi mumkin. 
Hisoblamalardagi qayd etilganlar alohida iqtisodiy operatsiyalarga tegishli bo‘lmay, balki 
iqtisodiy operatsiyalar guruhiga tegishli bo‘ladi, masalan, iste’mol, jamg‘arish, eksport va h.k. 
ba’zi yozuvlar iqtisodiy operatsiyalarga tegishli bo‘lmagan (bunda ikki va undan ortiq 
institutsional birliklar orasidagi ixtiyoriy ravishdagi o‘zaro bog‘lanish nazarda tutiladi), balki 
ekstraordinar hodisalar (yong‘in, tabiiy ofat, urush va h.k.) natijasida aktivlar hajmining 
o‘zgarishini aks ettirishi mumkin. 
MHT hisoblamalarida ikki tomonni bir-biridan ajratish lozim bo‘ladi: resurslar va 
resurslardan foydalanish (bunda buxgalteriya hisobidagi debet va kredit emas lekin pulga 
o‘xshash). Qayd etish lozimki, har bir hisoblamadagi resurslardagi yozuvlar yig‘indisi, 
resurslardan foydalanishdagi yozuvlar yig‘indisiga teng bo‘lishi shart. 
Oraliq iste’mol
– ishlab chiqarish jarayonida sarflangan tovar va xizmatlar qiymati, 
masalan, ishlab chiqarishda sarflangan xom-ashyo, materiallar, yoqilg‘i, energiya, asbob-
uskunalar qiymati, shuningdek, reklama agentliklari, yuridik konsultatsiyalar, transport 
agentliklari va h.k. xizmatlari uchun to‘lovlar va h.k. 
Imoratlar, uskunalar va mashinalar ijarasi uchun to‘lovlar ham oraliq iste’molning muhim 
moddasi hisoblanadi. Lekin asosiy kapital iste’moli oraliq iste’mol hisoblanmaydi. Oraliq iste’mol 

---

qiymati oxirgi foydalanish bahosida hisoblanadi va unga barcha savdo-transport ustamalari ham 
qo‘shiladi. 
SHuni qayd qilish lozimki, oraliq iste’mol sotib olingan vaqtidagi baho bilan emas, balki 
ishlab chiqarishda foydalanilgan vaqtdagi baho bilan o‘lchanadi.