1. mexanikaning fizik asoslari 1- §. Sanoq sistemasi. Moddiy nuqta kinematikasi

Dinamika
jismlarning harakat qonunlarini uni vujudga keltirgan sabablarga qarab, ya’ni kuch 
ta’sirida jismlar harakatini o`rganadi. 
Statika
jismlar sistemasining muvozanatlik qonunlarini o`rganadi. Agar jismlar harakat 
qonunlari ma’lum bo`lsa, ulardan muvozantlik qonunlarini ham aniqlash mumkin.
1 - BOB. KINEMATIKA ASOSLARI 

1.1- §. Sanoq sistemasi. Moddiy nuqta kinematikasi.
Mexanik harakatda bir jismning 
vaziyati boshqa jismlarga nisbatan o`zgaradi. Mexanik harakatning eng sodda ko`rinishi sifatida 
moddiy nuqta harakatini ko`raylik. Ko`rilayotgan masalalarda shakli va o`lchamlarini hisobga 
olinmaydigan jism 
moddiy nuqta
deb ataladi. Moddiy nuqta tushunchasi abstrakt tushuncha 
bo`lib, tabiatdagi real jismlarni ideallashtirish natijasida vujudga keladi va uni kiritilishi 
tekshirilayotgan aniq masalalarni echishni engillashtiradi. 
Masalan: Erning va boshqa planetalarning Quyosh atrofida harakatlarini o`rganayotganimizda Er, 
planetalar va Quyoshni moddiy nuqtalar deb hisoblash mumkin. 
Jismlar harakati 
fazo 
va 
vaqtda 
amalga oshadi. Fazo abadiy mavjud, cheksiz katta, qo`zg`almas 
materiya ko`rinishida tasvirlanadi. Fazoning xossalari vaqt o`tishi bilan o`zgarmaydi.Vaqt fazoning 
istalgan nuqtasida birday o`tadi deb hisoblanadi, ya’ni o`z-o`zicha, tekis va biror boshqa borliqqa bog`liq 
bo`lmagan holda o`tadi deb qaraladi. Har qanday fizik hodisa yoki jarayon fazoning qaerdadir va 
qachondir sodir bo`ladi. Mexanika nuqtai nazarida harakat jismlarning fazodagi vaziyatini vaqt o`tishi 
bilan o`zgarishidan iboratdir. Moddiy nuqtaning fazodagi holatini biror ixtiyoriy tanlab olingan sanoq 
sistemasiga nisbatan qaraladi. 
Fazoda moddiy nuqta holatini to`g`ri burchakli 
uch o`lchovli 
Dekart 
x, y, z
- koordinatalar sistemasi yo
rdamida aniqlash mumkin (1.1 
– rasm). Bu holda 
M
moddiy nuqtani vaqtning istalgan paytidagi vaziyati 
x, y, z
koordinatalar bilan yoki koordinata boshidan 
M
nuqtaga o`tkazilgan 
radius vektor 
r

- orqali, ya’ni