1. mexanikaning fizik asoslari 1- §. Sanoq sistemasi. Moddiy nuqta kinematikasi

olingan birinchi tartibli hosila tarzida, moduli esa yo`ldan vaqt bo`yicha olingan birinchi tartibli hosila 
tarzida ham aniqlanishi mumkin
. 
Moddiy nuqtaning harakat tezligi vaqt o`tishi bilan o`zgarmasa, uning harakati 
tekis harakat
deyiladi; aks holda harakat 
o`zgaruvchan harakat
deyiladi. O`zgaruvchan harakatda tezlik o`zgarishini 
xarakterlash uchun 
tezlanish
deb ataluvchi fizik kattalik kiritiladi. Moddiy nuqtaning tezligi 

t
vaqtda

= 

2
- 

1
ga o`zgarsa, uning tezlanishi 
2
2
0
dt
r
d
dt
r
d
dt
d
dt
d
t
im
a
t






















(1.7) 
ifoda bilan aniqlanadi. Demak, 
tezlanish - moddiy nuqta tezligining vaqt birligi davomida o`zgarishini 
xarakterlaydigan vektor kattalik bo`lib, u tezlik vektoridan vaqt bo`yicha olingan birinchi tartibli hosila 
yoki radius vektoridan vaqt bo`yicha olingan ikkinchi tartibli hosila tarzida ifodalanadi. 

S 
1.2 – rasm. 

---

 

1.2 - §. Moddiy nuqtaning to`g`ri chiziqli harakati.
To`g`ri chiziqli harakatda 
traektoriya to`g`ri chiziqdan iborat bo`ladi. Moddiy nuqtaning to`g`ri chiziqli harakatini
1) 
to`g`ri chiziqli tekis harakat
; 
2) 
to`g`ri chiziqli o`zgaruvchan harakat 
ko`rinishlarida ko`rib chiqaylik. 
O`zgarmas tezlik bilan bo`layotgan harakat (

=const
)