1. Mehnat resurslari haqida tushuncha va uni o‘rganish ob’ekti sifatida

Potensial mehnat resurslariga mehnat yoshidagi mehnatga layoqatlilar kiritiladi. Mehnat qilish yoshi dinamikada o‘zgaruvchan bo‘lib, bu o‘zgarish davlat rivojlanish darajasi, iqtisodiyot krizisi yoki rivojlanishi, mehnat resurslariga bo‘lgan talab kabilar ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, ikkinchi jahon urushida sobiq Ittifoq hududida 14 yoshdan yuqori bo‘lganlar mehnat resursi qatoriga kiritilganlar.
Davlatimizda mehnat resurslar yoshining quyi chegarasi 16 yosh bo‘lib, yuqori chegarasi ayollar uchun 55 yoshgacha, erkaklar uchun 60 yoshgacha hisoblanadi. 16 yosh quyi chegarasi bo‘lishi bilan ilgarigi, bozor munosabatlariga o‘tishdan oldingi davrda, majburiy 11 yillik o‘rta ta’lim sharoitida, maktabni o‘quvchilar asosan 17 yoshga yaqin bitirishar edi va mehnat resurslari safiga shu yoshdan keyin qo‘shilishgan. Hozirgi paytda 9 sinfgacha majburiy o‘rta ta’lim bo‘lib, 14 yoshni tashkil etadi, demak o‘qishni xohlamaydiganlar mehnat resurslari qatoriga qo‘shilishadi.
Mehnat yoshining yuqori chegarasi ham turli xil imtiyozli mehnat faoliyati bilan band bo‘lganlar uchun mavjud bo‘lib, bunday imtiyozli nafaqaga chiquvchilar turli xil sog‘liqqa zararli mehnat sharoitida faoliyat ko‘rsatayotganlar, ko‘p bolali ayollar, san’at xodimlari: o‘yinchilar, duxovoy instrument cholg‘uchilar va hokazolar bo‘lishi mumkin.
Mehnat yoshi chegarasi har bir davlat qonunlari bilan belgilanib, davlat milliy xususiyatlarini hisobga oladi. SHuning uchun mehnat qilish qobiliyati yoshi davlatlararo ham turlichadir. Masalan, AQSH, SHvesiyada mehnat qilish qobiliyati quyi chegarasi 16 yosh, Fransiya, YAponiyada – 15 yosh, Italiya, Gresiyada – 14 yosh, Argentina, Braziliya, Pokistonda – 10 yosh, Polshada – 18 yosh. YUqori chegarasi esa ko‘pgina davlatlarda erkak va ayollar uchun bir xil bo‘lib: AQSH, Kanada, SHvesiya, YAponiyada – 65 yosh, Norvegiyada – 70 yosh, Fransiyada – 60 yosh, estoniyada esa ayollar uchun – 65 yosh, erkaklar uchun – 60 yosh. Potensial mehnat resurslari davlatda mehnat qilish imkoniyatiga ega bo‘lganlar qanchani tashkil etishini ko‘rsatib beradi.
Har qanday iqtisodiyot sohasida ob’ekt va jarayonni o‘rganish kompleks tahlilni chuqur olib borishni taqozo etadi. Chunki, istiqboldagi holatni bilish va iqtisodiy-moliyaviy baholash amalga oshiriladi. Umuman, quyidagi formula ushbu fikrimizni yaqqol tasdiqlaydi.¹¹