1 мавзу: Ҳужжатларни классификациялаш ҳақида умумий тушунча

Yozma 
yoki 
tavsif modeli. 
Ushbu
modelning vazifasi 
 
fondni 
shakllantirish tendensiyasi, maqsadi haqida ma’lumot berishdir, ya’ni 
kutubxona joylashgan joy xarakteristikasi, kitobxonlar tarkibi va talabi, 
kutubxonaning kelgusida rivojlantirilishi, kitoblarni tanlash haqidagi metodik 
tavsiyalarni hisobga olish.
Fond bilan ishlash unga pasport tuzishdan boshlanadi. Pasportda fond 
haqidagi asosiy ma’lumotlar joylashadi: Fondning nomi va joylashgan joyi, 
tarixi, hozirgi tarkibi, strukturasi va hajmi, kitob olish manbai, yangilanish 
darajasi, kitoblarni joylashtirish tizimi, saqlash, kataloglarda tavsif etilishi, 
foydalanish holati, tekshirish davrlari va hokazolar.
Yuqoridagilarga asoslanib fond va uning bo‘limlarini hozirgi ahvolini 
aniqlab, so‘ng kelajagi belgilab beriladi. Fondning kelajagini aniqlayotganda 
unga ta’sir etadigan ob’ektiv omillarni hisobga olish lozim:

---

151 
1)
Demografik, madaniy, ishlab chiqarish, sotsial vaziyatlarning o‘zgarishi 
va kitobxonlarning talablari.
2)
Nashriyot va kitob savdosidagi o‘zgarishlar. 
3)
Kitobga qo‘yiladigan narx-navoning o‘zgarishi.
4)
Boshqa tashkilot kutubxonalari, kooperativ va kutubxonalar faoliyati.
5)
Kutubxonadan foydalanish vaqti, miqdori va tarkibi. 
Kutubxona fondi modelini tuzishda avvalo kutubxona oldida 
turgan vazifalardan kelib chiqadi. Bu vazifalar davlat, xalq xo‘jaligi, 
kutubxonachilik ishining rivojlanishidan, kitob va axborot ishlari ahvolidan 
kutubxona Nizomidan, shu joyda joylashgan tashkilot va muassasalar faoliyatidan 
kelib chiqadi.Yuqoridagi omillar kutubxonaning yo‘nalishiga mos kitoblar bilan 
to‘ldirishga yordam beradi. Qo‘shimcha mavzudagi kitoblar boshqa kutubxonalar 
fondini hisobga olish natijasida aniqlanadi.
Modelni yaratishda kitobxon talabini ham hisobga olish lozim.Bunda uning 
kasbi, mutaxasisligi, yoshi, qiziqishi ahamiyatlidir, chunki ular qaysi mavzudagi 
janrdagi, turli xildagi kitoblar kerakligini belgilab beradi. Bu yerda fond bilan 
ishlovchi xodim kitobxonni qaysi talablari umumiy, qaysilari xususiy yoki juda 
kerakligini aniqlaydi, chunki ushbu talablar nechta nusxa kitob olishni belgilab 
beradi. Ba’zi talablar esa boshqa kutubxonalar hisobiga qondirilishi mumkin.
Yozma model
da ko‘proq so‘raladigan mavzular, kitob turi va xillari, 
nusxasi, kutubxona fondining belgilari, umumiy tarkibi va hajmi aniqlanadi.