1 мавзу: Ҳужжатларни классификациялаш ҳақида умумий тушунча

Sistemali katalogni rasmiylashtirish. 
Ajratkich kartochkalar 
Sistemali katalogdan oqilona foydalanish ko‘p jihatdan uni chuqur o‘ylab, 
puhtalik bilan rasmiylashtirishga bog‘liqdir. Undagi mavjud bo‘limchalarni aniq 
ajratib chiqish, katalogning murakkab pog‘onali strukturasini kitobxonga 
tushunarli qilish, umumiy bo‘lim bilan uning bo‘linmalari o‘rtasidagi, bilimning 
turli sohasiga oid bir-biriga yaqin tematik bo‘linmalar o‘rtasidagi mantiqiy 
bog‘lanishni ko‘rsatish zarur. Shuni aytish kerakki, sistemali katalogning ilgari 
aniqlangan bir qancha afzalliklarga ega bo‘lgan kartochka formasi bu katalogni 
rasmiylashtirishda amaliy jihatdan ba’zi qiyinchiliklar keltirib chiqaradi. Kitob 
shaklidagi bosma sistemali kataloglarning tekstiga zarur eslatmalar va 
tushuntirishlarni kiritish, yirik bo‘limlar va juz’iy bo‘limchalarning sarlavhalari 
uchun har xil shriftlarni qo‘llanish, noliprafiya jihatidan bezatishning boshqa 
hususiyatlaridan 
foydalanish 
oson 
bo‘ladi. 
Kartochkali 
kataloglarda 
rasmiylashtirish imkoniyati juda cheklangan bo‘lib, ularda ajratqich kartochkalar 
asosiy rol o‘ynaydi, bu kartochkalarga kitobxon uchun kerakli hamma 
tushuntirishlar joylashtiriladi. 
«Yana qaralsin» formasidagi har tomonlama yo‘naltirgichlar qo‘llaniladi. 
Agar ikkita bo‘lim tematikasini bir-biri bilan to‘la-to‘kis bog‘lanib ketgan 
deb bo‘lmasa, bu yo‘naltirgich formasini qo‘llanib bo‘lmaydi, ammo bunda 
muayyan masalaga oid adabiyot boshqa bo‘limda aks ettirilganligini ko‘rsatish 
kerak. Masalan, qishlok ho‘jalik iqtisodiyoti va mashinasozlik iqtisodiyoti 
bo‘limlarini «yana qaralsin» formasidagi yo‘naltirgichlar bilan bog‘lab qo‘yish 
noto‘g‘ri bo‘lur edi, chunki bu bo‘limlarning tematikasi xilma-xil bo‘lib, kitobxon 
qishlok ho‘jalik iqtisodiyoti masalalariga qiziqib turgan bir paytda uni nima uchun 
mashinasozlik iqtisodiyoti bo‘limiga yo‘llayotganliklari kitobxonga tushunarsiz 
bo‘lib qolar edi. Bu bo‘limlar o‘rtasidagi bog‘liqlik mashinasozlikka oid umumiy 
bo‘limda ko‘rsatilgan qishloq ho‘jalik mashinasozligi iqtisodiyotiga nisbatangina 
ifodalanmog‘i kerak. Bunday holda yo‘naltirgichning boshqa formasi qo‘llaniladi 

---

117 
– tegishli masalaning nomi keltirilib, shu masalaga oid adabiyot qaysi bo‘limdan 
qidirilishi lozim bo‘lsa, o‘sha bo‘limning indeksi ko‘rsatib qo‘yiladi.