14-Mavzu: Interfaol ekskursiyani tashkil etish. Ekskursiyani tashkil etishdan avval o’qituvchi ekskursiya uyushtiriluvchi ob`ekt rahbari bilan suhbatlashib kerakli ma`lumotlarni olishi talab qilinadi. So’ngra o’qituvchi ekskursiyaga borishdan ilgari o’quvchilar bilan kirish suhbati o’tkazadi. Bunda quyidagi vazifalar hal qilinadi: a) ekskursiyadan ko’zlangan maqsadni aniqlab olish; b) ekskursiya ob`ektining mohiyatini tasvirlash; v) o’quvchilarni ekskursiya rejasi bilan tanishirish; g) o’quvchilarni kichik guruhlarga bo’lish; d) har bir guruhga topshiriqlar berib, nimaga e`tibor berish lozimligini ta`kidlash; e) ekskursiyani butun tashkiliy tomonini o’quvchilar bilan muhokama qilish. Ekskursiyani o’tkazish. O’qituvchi har bir guruhga quyidagi topshiriqlarni beradi. 1-guruh: muzeyning yaratilish tarixi qaqida ma`lumot to’plash. 2-guruh: Muzey faoliyati bo’limlari va tuplangan materiallar haqida ma`lumotlar yig`ish. 3-guruh: Hozirda va kelajak uchun rejalashtirilgan muzey tadqiqotchilik ishlari haqida ma`lumotlar to’plash. Ekskursiya davomida o’quvchilar ekskursiya maqsadiga ko’ra berilgan topshiriqlar bo’yicha kerakli ma`lumotlarni to’playdilar, muzey ekspanotlari bilan tanishadilar. Ekskursiyani yakunlash. O’quvchilarning har bir guruhi o’ziga topshirilgan vazifalar yuzasidan kerakli ma`lumotlarni aks ettirgan holatda hisobot beradilar. So’ngra o’qituvchi barcha guruh hisobotlarini tahlil qilgan holatda ekskursiyani yakunlaydi. Ekskursiyadan olingan ma`lumotlar asosida «Tabiat muzeyiga sayohat» nomli devoriy gazeta chiqaradilar. Devoriy gazeta 3 qismdan iborat bo’lib, birinchi bo’limda muzey tarixi, ikkinchi muzey bo’limlarida tuplangan ekspanotlar, uchinchi bo’limda muzey oldida turga kelajakdagi vazifalar va o’zlarining fikr mulohazalari o’z ifodasini topadi.
15-Mavzu: Ekskursiya Marshutlarini tuzishda axborot tizimlari vositalaridan va raqamli kammunikatsiyalardan foydalanish. Har qanday mavzu bo'yicha yangi ekskursiyani yaratish - bu butun ishchilar jamoasining faol ishtirokini talab qiladigan murakkab jarayon. Kelajakdagi ekskursiyaning mazmuni, uning kognitiv qiymati bevosita metodistlar va qo'llanmachilarning bilimlari, ularning malakasiga, pedagogika va psixologiya asoslarini amaliy o'zlashtirish darajasiga, tinglovchilarga ta'sir o'tkazishning eng samarali usullari va usullarini tanlash qobiliyatiga bog'liqdir.
Ekskursiya ikki muhim jarayonning natijasidir: uni tayyorlash va o'tkazish. Ular o'zaro bog'liq, bir-biriga bog'liqdir. O'ylab ko'rilmagan tayyorgarlik bilan ekskursiyaning yuqori sifatini ta'minlash mumkin emas.
Yangi ekskursiyani tayyorlashda ikkita asosiy yo'nalishni ajratib ko'rsatish mumkin:
yangi ekskursiya mavzusini ishlab chiqish (umuman yangi yoki faqat ushbu ekskursiya muassasasi uchun yangi);
unga yangi ekskursiya o'tkazish uchun yangi boshlang'ich yoki allaqachon ishlaydigan qo'llanmani tayyorlash, lekin ilgari ushbu muassasada ishlab chiqilgan va o'tkazilgan.
Yangi ekskursiyani tayyorlash uchta asosiy bosqichdan o'tadi:
1. Dastlabki ish- bo'lajak ekskursiya uchun materiallarni tanlash, ularni o'rganish (ya'ni, berilgan mavzu bo'yicha bilimlarni to'plash jarayoni, ekskursiyaning maqsadi va vazifalarini belgilash). Shu bilan birga, ekskursiya quriladigan ob'ektlar tanlovi mavjud.
2. Ekskursiyaning bevosita rivojlanishi o'z ichiga oladi: ekskursiya marshrutini tuzish; haqiqiy materialni qayta ishlash; bir necha asosiy savollardan tashkil topgan ekskursiya mazmuni, uning asosiy qismi ustida ishlash; matn yozishni boshqarish; ekskursiyani o'tkazish usuli bo'yicha ishlash; ekskursiya paytida ko'rsatish va aytib berishning eng samarali uslubiy usullarini tanlash; yangi ekskursiyaning uslubiy ishlanmasini tayyorlash; qo'llanmalar tomonidan alohida matnlarni yozish.
3. Oxirgi qadam- marshrutda ekskursiyalarni qabul qilish (himoya qilish). Ekskursiya muassasasi rahbari tomonidan yangi ekskursiyani tasdiqlash, o'z mavzusini himoya qilgan gidlarni marshrutda ishlashga qabul qilish. 16-Mavzu: Ekskursiya tasnifi boʻyicha ekskursiyalar oʻtkazish uslubi va texnikasi. Ekskursiyaga tayyorlanish. Ekskursiyani tashkil etishdan avval o’qituvchi ekskursiya uyushtiriluvchi ob`ekt rahbari bilan suhbatlashib kerakli ma`lumotlarni olishi talab qilinadi. So’ngra o’qituvchi ekskursiyaga borishdan ilgari o’quvchilar bilan kirish suhbati o’tkazadi.
Bunda quyidagi vazifalar hal qilinadi:
a) ekskursiyadan ko’zlangan maqsadni aniqlab olish;
b) ekskursiya ob`ektining mohiyatini tasvirlash;
v) o’quvchilarni ekskursiya rejasi bilan tanishirish;
g) o’quvchilarni kichik guruhlarga bo’lish;
d) har bir guruhga topshiriqlar berib, nimaga e`tibor berish lozimligini ta`kidlash;
Ekskursiyani o’tkazish.
O’qituvchi har bir guruhga quyidagi topshiriqlarni beradi.
1-guruh: muzeyning yaratilish tarixi qaqida ma`lumot to’plash. 2-guruh: Muzey faoliyati bo’limlari va tuplangan materiallar haqida ma`lumotlar yig`ish. 3-guruh: Hozirda va kelajak uchun rejalashtirilgan muzey tadqiqotchilik ishlari haqida ma`lumotlar to’plash.
Ekskursiya davomida o’quvchilar ekskursiya maqsadiga ko’ra berilgan topshiriqlar bo’yicha kerakli ma`lumotlarni to’playdilar, muzey ekspanotlari bilan tanishadilar.
Ekskursiyani yakunlash. O’quvchilarning har bir guruhi o’ziga topshirilgan vazifalar yuzasidan kerakli ma`lumotlarni aks ettirgan holatda hisobot beradilar. So’ngra o’qituvchi barcha guruh hisobotlarini tahlil qilgan holatda ekskursiyani yakunlaydi. Ekskursiyadan olingan ma`lumotlar asosida «Tabiat muzeyiga sayohat» nomli devoriy gazeta chiqaradilar. Devoriy gazeta 3 qismdan iborat bo’lib, birinchi bo’limda muzey tarixi, ikkinchi muzey bo’limlarida tuplangan ekspanotlar, uchinchi bo’limda muzey oldida turgan kelajakdagi vazifalar va o’zlarining fikr mulohazalari o’z ifodasini topadi. Bunda asosiy xulosalar quyidagilar darsdan tashqari ishlar o’quv-tarbiyaviy jarayonning uzviy davomi bo’lib, ular o’quvchilarning fan asoslarini puxta egallashlari, bilimlarini kengaytirish va mustahkamlash hamda amaliy ko’nikma va malakalarni shakllantirishga xizmat qilishidir. Darsdan tashqari ishlarning shakl va mazmunidan qat`iy nazar, ular eng avvalo darsning mantiqiy davomi tarzida uyushtirilishi va o’tkazilishi lozim. Darsdan tashqari ishlarda mahalliy materiallardan foydalanish katta samara beradi va o’quvchilarning faolligini oshiradi.
