1-mavzu: texnik termоdinamika reja

Issiqlik va ish 
Jismning termodinamikoviy jarayonini kechishida ishtirok etuvchilari o’zaro 

---

energiya almashadilar. Buning natijasida ayrim jismlarning energiyasi oshadi, 
ayrimlarini energiyasi kamayadi. Bir jismdan boshqa energiya o’zatish jarayonini 
ikki usul bilan amalga oshirishi mumkin. 
Birinchi usulda energiya uzatish jismlarning to’g’ridan to’g’ri bir-biriga tegishi 
natijasida bo’ladi. Bunda harorati turlicha bo’lgan jismlarning molekulyarining 
o’zaro kinetik energiyalarini almashish yo’li bilan amalga oshadi. Molekulasini 
o’rtacha kinetik energiyasi ko’p bo’lgan jismdan molekulasini o’rtacha kinetik 
energiyasi kam bo’lgan jismga energiya o’tadi. Birinchi usulda bir jismdan boshqa 
jismga uzatilgan energiya miqdori issiqlik miqdori deb ataladi, usulni o’zi esa 
energiya o’zatish issiqlik ko’rinishida bo’ladi. Issiqlik joullarda va kilojoullarda 
o’lchanadi. Ixtiyoriy issiqlik miqdorini 
Q
,
 
solishtirma issiqlikni esa 
q
bilan 
belgilash qabul qilingan. Berilgan issiqlik musbat, olingan issiqlik manfiy deb 
hisoblanadi. 
Ikkinchi usulda energiya uzatish kuch maydonini yoki tashqi bosimning 
mavjudligi bilan bog’liq. Bu usulda energiyani uzatish uchun jism kuch 
maydonida siljishi kerak yoki o’zining hajmini tashqi bosim ta’siridan 
o’zgartirishi kerak. Energiyaning bunday usulda uzatilishi energiya uzatishni ish 
ko’rinishida deb ataladi, jarayonda berilgan energiyani esa ish deb ataladi. 
Umumiy holda energiyani issiqlik va ish ko’rinishida uzatilishi bir vaqtda 
bo’lishi mumkin. 
Ish energiyaning makrofizikoviy ko’rinishidagi uzatishi hisoblaiadi, 
issiqlik esa makrofizikoviy jarayonlarning yg’indisi hisoblanadi. 
Issiqlik va ish mikdorlari energiyaning o’lchamlari bo’lib, jismni ish va 
issiqlik ko’rinishida uzatishi. 
Elementar ish 
ql
va elementar issiqlik 
dQ 
holat ko’rsatkichlarini to’liq 
diferen
g’
iali bo’laolmaydi va ularni issiqlik va ishni ko’payishi deb; aytish 
mumkin emas, 
ql
va 
dQ
elementar jarayonda ishtirok etuvchi cheksiz kichik 
issiqlik va ish. SHuning uchun ohirgi jarayonni quyidagicha yozish mumkin 
emas. 






2
1
1
2
2
1
1
2
l
l
dl
ва
Q
Q
dQ
1-2 holat jarayonning kechish SHarti berilganda keltirilgan ikkita integralni 
olish mumkin. SHuniig uchun integrallashni faqat quyidagicha ifodalash 
mumkin. 






2
1
1
2
2
1
1
2
l
dl
ва
Q
dQ