1-Mavzu. Sport o‘yinlari, musobaqalar va tadbirlar tarixi. Bayram haqida tushuncha. Reja: 1

---

1-Mavzu. Sport o‘yinlari, musobaqalar va tadbirlar tarixi. Bayram haqida 
tushuncha. 
 
Reja: 
1.
 
Xalq o‘yinlari tarixi va turlari.
2.
 
O‘zbek xalq bayramlarining paydo bo‘lishi. 
3.
 
O‘zbekistonda sport tadbirlarini boshlanishi.
1. Xalq o‘yinlari tarixi va turlari.
Ma’lumki, inson o‘z mehnati tufayli hayvonot dunyosidan ajralib chiqqach, 
yashash uchun kurash jarayonida qanchalik ongli mehnat qilsa, u shunchalik 
muvaffaqiyatlarga erishgan. Bu jarayon ibtidoiy odamlar ovchilik bilan kun 
ko‘rayotgan davrlarda yaqqol sodir bo‘la boshlagan. Chunki arxeologik qazilmalar 
va g‘orlardan topilgan ibtidoiy davrlarda chizilgan primitiv suratlarda asosan 
hayvonlar, ov qilish, ovchilar raqsi (ba’zan hayvonlar niqobida) kabi tasvirlar 
qadimiy odamlarning o‘z mehnati (ovi) natijasini tantana qilganliklaridan dalolat 
beradi. Ma’lumki, ajdodlarimiz turmush tarzining eng qadimiy shakllaridan biri 
termachilik va ovchilikdan iborat bo‘lib, eng qadimgi odamlar turli daraxtlarning 
mevalarini, yeyish mumkin bo‘lgan ildiz- mevalarni terish hamda jonivorlarni 
ovlash bilan shug‘ullanganlar. Shuning uchun ham ov baroridan kelib, yaxshi o‘lja 
bilan qaytishgach, o‘z muvaffaqiyatidan quvongan kishilar ov ruhlari sharafiga 
muayyan marosimlarni uyushtirishgan, ko‘pchilik bo‘lib turli ramziy raqs- 
harakatlari vositasida o‘zlarining xursandchiliklarini ifoda etishgan. Bunday 
qadimiy rituallar xursandchilik va shodiyona kayfiyatni yuzaga keltirishga ham 
xizmat qilgan. Bunday ibtidoiy marosimlarda ovchilar o‘ljani qo‘lga kiritish holati 
- ov jarayonini har xil ramziy raqslar, imo-ishoralar, maxsus harakatlar va o‘yin 
tarzidagi mifologik raqslar orqali ifodalashga harakat qilishgan. Fanda «Ovchilar 
o‘yini» nomini olgan ana shu kabi ov oldi yoki ovdan keyingi marosimiy 
rituallardagi ramziy harakatlar keyinchalik an’anaviy tomosha san’atining muhim 
elementlari - ommaviy raqs, hayotiy dekoratsiya asosiga qurilgan mizanssena 
hamda muqallid san’atining shakllanishiga zamin bo‘lgan.
Odamlar ovchilik bilan shug‘ullana boshlaganda ularning ovi samarali 
tugasa – qorni toʻygan, ov natija bermasa och qolgan qiynalgan. Ovdan oʻlja bilan 
qaytayotgan ovchilar xursand boʻlib, ov jarayonini imo-ishora, maxsus harakatlar 
hamda oʻyin shaklida takrorlashga harakat qilishgan. Natijada «ov o‘yinlari» nomi 
bilan tarixda muhim oʻrin tutgan madaniy tadbir vujudga keladi. 
Ibtidoiy odamlar hayotida «ovchilik oʻyinlari» muhim oʻrin tutib, ular ovdan 
oldin ham undan soʻng ham o‘tkazilgan. Oldiniga o‘yinlar ov oldi mashqi ovga 
tayyorgarlikni tekshirish ovlga ruhiy va jismoniy shaylanish vazifasini oʻtab, 

---

oʻziga xos kichik jiddiy tadbir shaklida uyushtirilgan. Ov oldi mashqlarida odamlar 
oʻljani qoʻlga olish, unga yaqinlashishni oʻrganishgan. Buning uchun niqob kiyib 
hayvon qiyofasiga kirishi uning yurish-turishlari va tovush chiqarishlarini mashq 
qilishgan. Bu oʻyinlarda yoshlarni ham ov qilishga oʻrgatishgan. O‘yin faqatgina 
chaqqonlik mashqi, dovyuraklik darsligi boʻlib qolmasdan balki oʻz zamonasiga 
mos odamlarni tarbiyalash maktabi ham boʻlib xizmat qilgan.
Darhaqiqat, ibtidoiy odam mehnati qanchalik samarali tugasa, qorni to‘ygan, 
xursand bo‘lgan va aksincha, mehnati natija bermasa, och qolgan, xafa bo‘lgan. 
Ovdan o‘lja bilan qaytish va o‘z mehnatidan manfaatdor bo‘lish xursandchilik, 
shodiyona kafiyatini yaratgan. Bu holatda ovchilar ov jarayonini imo-ishora, 
maxsus harakatlar hamda o‘yin shaklida ifodalashga urinishgan. Yoki