1-mavzu: sotsial geografiyaning ob’ekti va predmeti reja

10-MAVZU: TURIZM INDUSTRIYASI
Reja

1. 
   O’zbekiston milliy iqtisodiyotini rivojlantirishda turizmning roli. Turizmning geografik xususiyatlari va uning tasnifi.
   
2. 
   Xalqaro turizmning tarixi va rivojlanishi.
   
3. 
   Turizmni geografik o’rganishning ilmiy – uslubiy jihatlari.
   
4. 
   O’zbekistonning xalqaro turistik bozorga integratsiyalashuvi. O’zbekistonda mehmonxona industriyasini rivojlantirish tendentsiyalari
   
5. 
   O’zbekistonda mehmonxona industriyasini rivojlantirishning mintaqaviy imkoniyatlari
   

Turizm industriyasi bu – o’zaro bog’langan shunday tashkilotlar va tadbirkorlarki, ular turistlar iste’mol qilishi va turizm protsessini yurgazishi uchun kerakli xizmat, mexnat va mahsulotlar yig’indisidan iboratdir. Turizm industriyasi mehmonxona va boshqa joylashtirish vositalari, transport vositalari, ommaviy ovqatlanish bo’ektlari, ko’ngilochar tashkilotlar, tanishuv soglomlashtirish, sport, diniy, madaniy va boshqa turoperatorlarlik va turagentlik faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlar, shu bilan birga turist-ekskursion va tarjimonlik xizmatlarini ko’rsatuvchi tashkilotlar yig’indisidir.
Turizm sohasida bir necha tashkilot turlari turizm faoliyatini amalga oshiradilar. Ular turizmni tashkil etuvchilar (turoperator, turagenstvo), tashuvchilar, mehmonxona lar, ommaviy ovqatlanish ob’ektlari, attraktsion va boshqa turizmga yaqin xizmatlar. Hamma ko’rsatilgan tashkilotlar bir-birini tuldirib, turistlarga, turistlarga zarur bo’lgan xizmatlarini sifati, soni va xilma-xilligi bo’yicha yetarli darajada amalga oshirishlari kerak.
Joylashtirish – turizmning eng asosiy elementi. Joylashtirish bo’lmasa turizm ham bo’lmaydi. Bu har bir turistdan ko’proq foyda olmoqchi va o’z resurislarini samarali ishlatmoqchi bo’lgan rayon yoki regionning o’zgarmas va qat’iy talabidir. Mehmonxona industriyasi mehmondo’stlik tizimining asosi. U har bir millatning qadimiy urf-odatlaridan biri – mehmondo’stlik, mehmonni xurmat qilish, uni yaxshi kutib olish va xizmat ko’rsatishdan kelib chiqadi.
SHuni ham eslatib o’tish lozimki, faqatgina tranzit turistlar va ekskursiyalardan tushgan mablag’larga yashovchi turist markazlari mavjud.
Joylashtirish vositalari va tizimi – turli xizmat ko’rsatish darajali, vaqtincha turist yashash uchun mo’ljallangan turli xildagi (chayla va bungalodan supergigant otelgacha) binolardir. Mehmonxonadagi joylar soni turistik markazning turistlarni qabul qilish potentsialiga baho berishda qo’llaniluvchi eng asosiy ko’rsatkichdir. Mehmonxonadagi joylar soni shu regionda turistlarni qabul qilish imkoniyatlarini aniqlab beradi. Nomer fondining bandligi ko’rsatkichi esa ma’muriyat va turizm tashkilotchilarning faoliyati samarasini aniqlab beradi. Rejalashtirishda xatolar qilish shunga olib keladiki, sezon avjiga chikkanda oldindan xak tulab quygan turistlar ham tshunmovchilik natijasida kuchada qoladi. Bugungi kunda mehmondo’stlik industriyasi regionning eng kuchli tizimi va Iqtisodiyotning eng muhim soxasidir. Mehmonxona industriyasini yakka va jamoalashgan joylashtirish.
Aholining o’zi yashab turgan mintaqa, hudud, o’lka yoki biror mamlakatning diqqatga sazovor joylarini ko’rish maqsadida uyushtirilgan rekreatsion faoliyat turiga sayohat, ya’ni turizm deyiladi. «Turizm» termini frantsuzchadan olingan bo’lib, «tour» - aylana, aylanma harakat va «sayr-sayohat» degan ma’noni anglatadi. 1963 yilda BMT-ning Xalqaro turizmga oid Rim konferentsiyasiga muvofiq «sayyoh» deb, bir mamlakatdan ikkinchi mamlakatga safarga borib, kamida 24 soat ichida o’sha yerda turib, sayyohlik xizmatidan foydalangan kishiga aytiladi (Mironenko, Tverdoxlebov, 1981, b.11). Agar kishilarning ana shu muddat davomida mamlakat hududining boshqa joyida o’zi yashab turgan manzildan tashqarida bo’lishi mahalliy turizm deyiladi.
R. Abdumalikovning fikricha, turizm- sayohat paytida «tur» (belgi) o’rganish degan ma’noni bildirib, tog’, adirlar va uzoq masofalarga sayohat qilish, oxirgi manzilga belgi qo’yib kelish yoki cho’qqiga chiqqanlikni bildirish uchun biron belgi qo’yishni anglatadi, deb ta’riflaydi (Abdumalikov, 1978 ). Bu fikr ko’proq maktab o’lkashunosligi va turizmi bilan bog’liqdir.
Vebster lug’atiga ko’ra «turist» so’zi – xursandchilik yoki qiziqadigan sayohatga chiqadigan odam deb ifodalanadi. XIX asrdagi boka lug’atda «odamlar xursandchilik uchun, qiziquvchi va boshqa ishlari yo’qligida sayohatga chiqadilar» yoki «odamlar kiyim boshqalarga maktanish uchun sayohatga chiqadi» degan ifodaoarni ukish mumkin.