1-mavzu: sotsial geografiyaning ob’ekti va predmeti reja

8-MAVZU: DIN GEOGRAFIYASI
Reja:

1. 
   Er shari aholisining irqiy va milliy tarkibi
   
2. 
   Dinni ijtimoiy xodisa sifatida geografik jixatdan o’rganishning axamiyati.
   
3. 
   Din geografiyasining shakllanishi va rivojlanishi. Uni geografiya fanlari tizimida tutgan o’rni.
   
4. 
   Urug’-qabila dinlar va ularning mazmuni
   
5. 
   Dinlarning turlari va kelib chiqishining xududiy jixatlari.
   
6. 
   Dunyo, mamlakat va maxalliy dinlar.
   
7. 
   Dinlarning xududiy taqsimlanishi va rivojlanish xususiyatlari.
   

Inson irqi – bu o’xshash avloddan avlodga o’tuvchilar tashqi (teri-gavda) belgilariga ega, tarixiy shakllangan odamlar guruhidir. Hozirgi vaqtda uchta asosiy yevropoid (oq), negroid (qora) larga mongoloid (sariq) irqlarga ajralish qabul qilingan. Ayrim hollarda to’rtinchi avsrtoloid irqi hamda ajratiladi. Katta irqlar tarqalgan hududlar o’rtasidagi chegaralar odatda aniq bo’lmasdan bir-biriga kirishib ketgan. Ana shunday hududlarda irqlarning aralash o’tkinchi shakl va tiplari hosil bo’ladi. Dunyo aholisi ijtimoiy- iqtisodiy va madaniy taraqqiyotining har xil bosqichlarida turuvchi xalqlardan etnoslardan iboratdir. Etnosning eng yuqori darajasi millat hududi iqtisodiyoti va madaniyati tilning barqaror tarzda umumiyligi bo’yicha ajralib turuvchi insonlar yig’indisidan iborat. Usullar asosida millatga xos umumiy jihatlar milliy o’zligini anglash hissiyoti shakllanadi. Dunyoda uch-to’rt ming xalq bo’lib, ularning ichida aholisining umumiy soni yuzdan hatto o’ntadan oshmaydigan mayda etatlarda (Hindistonda toza, Braziliyada botanuza va boshqalar) soni o’n million va yuz milliondan ziyod bo’lgan yirik millatlar mavjuddir. SHular qatoriga xitoylar, yaponlar, braziliyaliklar, AQSH amerikaliklar, ruslar, hindistonliklar, bengallar, ranjobliklar, bexariar livanliklar, nemislar va boshqalar kiradi.
Ilmiy tarkibi xilma xil bo’lgan Osiyoda dunyoda soni eng ko’p bo’lgan xalqlar yashaydi. Osiyoda mutloq soni 1 mln. dan ortiq 110 ga yaqin bo’lib, ularni umumiy miqdori qit’a aholisining 98 fozini tashkil etadi. Osiyo mamlakatlarining aksariyati, ko’p millatdir. 15 tadan ortiq xalq Hindiston va Indoneziya davlatlari, deyarli 100 Filippinda, 50 dan ortiq Vьetnam va Xitoyda, 30 ortiq xalq Eron, Afg’oniston, Tailandda istiqomat qiladi. Aholining etnik rang-barangligi ba’zi bir xalqlar tarqalgan hududlarning davlat chegaralariga hududlarda kompakt holda yashaydi.
Janubiy Osiyodan kelgan emmigrantlarning ko’pchilik mamlakatlarning Xitoy va Janubiy Osiyodan kelgan emmigrantlarning katta guruhlari shakllangan. Millat, xalq va elatlarning ana shunday hududiy tarqalganligi va joylashganligi ayrim mamlakatlarda etnik munosabatlar murakkab tusga ega. Ba’zi mamlakatlarda esa bunday holat etnik nizolar mojarolarga olib kelganda siyosiy vaziyatning keskinlashuviga sabab bo’lganda Yaqin SHarq mintaqasi, Turkiya, Rossiya, Xitoy, Indoneziya, Malayziya, Hindiston, Ruanda, Burundi va boshqalar.
Dunyo mamlakatlarining aholisining milliy tarkibi va etnik munosabatlarining xususiyatiga ko’ra qator guruhlarga taqsimlash mumkin.