1-mavzu: Sintaksis haqida umumiy ma’lumot. So‘z birikmasi, gap bo‘lagi va gap sintaksisning tekshirish obyekti sifatida. Gapda so‘zlarning o‘zaro bog‘lanishi; teng va ergash bog‘lanish haqida umumiy ma’lumot

Murakkab qo‘shma gaplar.

• Murakkab qo‘shma gaplar.
• Tarkibida ikkidan ortiq predikativ birliklardan iborat bo‘ladi. Masalan: Qizginamning bog‘i bor, bog‘boni yo‘q; suyangani tog‘i bor, tolqoni yo‘q.
• Eslatma: yuqoridagi gap ko‘rinishlaridan tashqari yana shunday gap tiplari mavjudki, bunday gap tiplari nutqda periodik nutq ko‘rinishlari deb yuritiladi.
• Bosh va ikkinchi darajali bo‘laklarning ishtirokiga ko‘ra gaplar 2 turga bo‘linadi.
• Yig‘iq gaplar.
• Yoyiq gaplar.
• Yig‘iq gaplar faqat bosh bo‘laklardan tashkil topadi.
• Masalan: O‘qish boshlandi.
• Yoyiq gaplar esa bosh va ikkinchi darajali bo‘laklardan tashkil topadi
• Masalan: El og‘ziga elak tutib bo‘lmaydi.
• Tarkibiga ko‘ra gap turlari.
• Bunga ko‘ra ham gaplar 2 turga bo‘linadi.
• Bir tarkibli gaplar
• Ikki tarkibli gaplar.

Faqat birgina tarkibdan tashkil topgan gaplar bir tarkibli deyiladi. Gapda faqat 2 tarkib bo‘ladi. Demak, faqatgina ega yoki aloqador bo‘lgan tarkibdan yoki kesim va unga aloqador bo‘lgan so‘zlardan tashkil topgan gaplar bir tarkibli gaplar deyiladi.

• Faqat birgina tarkibdan tashkil topgan gaplar bir tarkibli deyiladi. Gapda faqat 2 tarkib bo‘ladi. Demak, faqatgina ega yoki aloqador bo‘lgan tarkibdan yoki kesim va unga aloqador bo‘lgan so‘zlardan tashkil topgan gaplar bir tarkibli gaplar deyiladi.
• Masalan: Qishda Chimyonga boramiz. Maktab bog‘ida ishladik
• Ega tarkibli gapda kesim, kesim tarkibli gaplarda esa ega ishtirok etmaydi.
• Umuman olganda, bir tarkibli gaplarning quyidagi turlari mavjud.
• Shaxsi aniq gaplar.
• Shaxsi noaniq gaplar.
• Shaxsi umumlashgan gaplar.
• Shaxssiz gaplar.
• Infinitiv gaplar.
• Nominativ yoki atov gaplar.