1-mavzu: Sintaksis haqida umumiy ma’lumot. So‘z birikmasi, gap bo‘lagi va gap sintaksisning tekshirish obyekti sifatida. Gapda so‘zlarning o‘zaro bog‘lanishi; teng va ergash bog‘lanish haqida umumiy ma’lumot

3. Bog‘lamalar. Men injener bo‘laman.

• 3. Bog‘lamalar. Men injener bo‘laman.
• So‘z tartibi so‘zlarning sintaktik munosabatini ifodalashda alohida o‘rin tutadi. So‘zlar morfologik qo‘shimchalar oganda so‘z tartibining o‘zgarishi ularning sintaktik vazifasiga ta’sir etmaydi. Gap bo‘laklarining o‘rni o‘zgarsa ham, so‘zlarning gapdagi vazifasi o‘zgarmaydi:
• Xayolimni gulga o‘rayman
• Gulga xayolimni o‘rayman.
• O‘rayman xayolimni gulga.
• Gulga o‘rayman xayolimni.(H.Olimjon)
• Gapda so‘zlar mahsus morfologik qo‘shimchalar olmaganda so‘z tartibining o‘zgarishi sintaktik holatga ta’sir qiladi. Bu vaqtda so‘zlarning gapdagi vazifasi ularning tartibiga bog‘liq bo‘lib qoladi. So‘z tartibining o‘zgarishi bilan ularning vazifasi ham o‘zgaradi.
• Masalan: Katta bino – aniqlovchi va aniqlanmish:
• Bino katta .– ega va kesim.
• 5. Pauza sintaktik vosita sifatida muhim o‘rin tutadi. Gapda so‘zlar orasidagi pauzalarning intonatsiyasini o‘zgarishi bilan mazmun ham sintaktik holat ham o‘zgarishi mumkin.
• Masalan: Semiz portfelli kishi keldi-gapida «semiz» so‘zidan keyin pauza qilinsa, ikki sodda so‘z birikmasi hosil bo‘ladi: semiz kishi, portfelli kishi kabi. Agar bu so‘zdan keyin pauza qilinmasa, murakkab so‘z birikmasi-semiz portfelli kishi yuzaga keladi. Bu murakkab so‘z birikmasining tobe komponentining o‘zi bitta so‘z birikmasidan iboratdir-«semiz portfelli»