1-mavzu: Qo‘shma gap. Qo‘shma gap haqida umumiy ma’lumot. Komponent (qism)larning birikish usuliga ko‘ra qo‘shma gap turlari: bog‘langan qo‘shma gap, ergashgan (ergash gapli) qo‘shma gap, bog‘lovchisiz qo‘shma gap

To‘ldiruvchi ergash gapni biriktiruvchi vositalar quyidagilar:

1. 
   -ki: Hech qachon esimizdan chiqarmayliki, ayollar o‘tmishda hammadan ko‘p zulm ko‘rgan (As.M.)
   
2. 
   –mi: Bilasizmi, paxtakorning shuxrati olamga ketgan.
   
3. 
   –ku: Bilasizku, mardning so‘zi bir bo‘lur, birgalashsak, dushman holi tang bo‘lur. (I.)
   
4. 
   deb: Yaxshilik hech vaqt unitilmaydi, yomonlik hech vaqt jazosiz qolmaydi deb, bekorga aytmaganlar. («K.D»)
   
5. 
   –chi: Chiqib ko‘r-chi, kimlar kelibdi.
   
6. 
   –sa: Kimda-kim Go‘ro‘g‘lining G`irotini olib kelsa, Shunga berarkan Nigorxon qizini. (I.)
   

Ergash gap –ki, -ku, -mi, -chi yordamchilari orqali bosh gapga biriksa, bosh gap birinchi (bog‘lovchi vositalar bosh gap tarkibida), ergash gap ikkinchi; -sa, deb yordamchilari bilan biriksa, ergash gap birinchi (bog‘lovchi vositalar ergash gap tarkibida) , bosh gap ikkinchi o‘rinda keladi.
Ba’zan bosh gap har xil sabab bilan ergash gapning o‘rtasiga tushib qoladi. Bunda bosh gap kirish gap xarakteriga ega bo‘ladi.
Alisher, buni yaxshi bilasizki, bolalik yilaridayoq badialar ijod qilib «Zullisonayn» laqabi-la shuhrat topdilar. (O.)


5-MAVZU: Aniqlovchi ergash gapli qo‘shma gap, ravish ergash gapli qo‘shma gap, daraja-miqdor ergash gapli qo‘shma gap.
Bosh gapdagi olmosh bilan, ifodalangan aniqlovchini yoki qo‘llanmagan aniqlovchini izohlab, to‘ldirib keluvchi, oydinlashtiruvchi ergash gaplar aniqlovchi ergash gap deyiladi. Masalan:
.
Bosh gap tarkibidagi qo‘llangan shunday, ba’zi bir, ba’zi, bir xil , ayrim, bir kabi so‘zlar ko‘p hollarda bir-biriga sinonim bo‘lib ham qo‘llaniladi: Shunday bir (bir xil, ayrim, ba’zi) olimlar ham bo‘lganki, ular ijodda hech qachon to‘xtab qolmaganlar.
Bosh gap ikkinchi o‘rinda kelganda, ergash gap tarkibida kim, kimki, kimning, bosh gap tarkibidagi olmoshlar ergash gap tomonidan oydinlashtiriladi. Kim egri bo‘lsa, uning taqdiri fojiali bo‘ladi.
Kimki, olimlardan hayo qilmasa, ularni xurmat etmasa, ularning afzalliklarini e’tirf etmasa, ularni haqoratlardan qutqarmasa, unday odamning aqli zoe ketadi va hayoti barbod bo‘ladi. («K.D»)
Ergash gap ba’zan bosh gapdagi shu, u, o‘sha, uning, o‘shaning so‘zlari bilan ifodalangan aniqlovchining ma’nosini ham oydinlashtiradi. Bunda ergash gap tarkibida qaysi, qanday, qay, kabi nisbiy olmoshlar qatnashadi:
Qaysi kitob sizga yoqsa, o‘sha kitobni Harid qilamiz.
Siz qaysi fakulptetni lozim ko‘rsangiz, men shu (o‘sha) fakulptetga xujjat topshirishga roziman.
Ba’zan, ma’lum qonuniyat, masalan, Ekonimiya asosida, bosh gapdagi izohlanishi kerak bo‘lgan aniqlovchi qo‘llanmasligi (elipsisga uchrashi) mumkin. Ergash gap mana shu qo‘llanmagan bo‘lakni izohlaydi.
Umrlar bo‘ladiki, tirigida o‘likdir, Odamlar bo‘ladiki, o‘ligida tirikdir. (Shayxzoda)
Odam borki, odamlarning naqshidir,
Odam borki, undan xayvon yaxshidir. (N.)