1-мавзу: Психик тараққиётнинг асосий қонуниятлари

Тилни ижтимоий ҳодиса сифатида таништириш муҳим аҳамиятга эга.Тилнинг ижтимоий моҳияти унинг алоқа вазифасини бажаришида кўринади Унинг жамият ҳаётидаги аҳамиятини аниқ тушунишга ёрдам бериш учун қуйидаги жиҳатларга аҳамият бериш керак:

• Тилни ижтимоий ҳодиса сифатида таништириш муҳим аҳамиятга эга.Тилнинг ижтимоий моҳияти унинг алоқа вазифасини бажаришида кўринади Унинг жамият ҳаётидаги аҳамиятини аниқ тушунишга ёрдам бериш учун қуйидаги жиҳатларга аҳамият бериш керак:
• а) ўқув жараёнида ҳар бир тил бирлигининг нутқимиздаги ўрнини ўқувчилар ўзлаштиришини таъминлаш зарур. Ўқувчилар тилнинг алоқа вазифасини тилнинг асосий бирликлари (фонема, морфема, сўз, сўз бирикмаси, гап)нинг вазифасини тушуниш жараёнида ўрганадилар.
• б) ўқувчиларнинг тилнинг ўзаро алоқа воситаси эканлигини тушунишлари “Тил ҳар бир киши, умуман, жамият ҳаётида қандай ўринни эгаллайди?” саволига жавоб топишда ижобий таъсир кўрсатади. Ўқувчилар синфдан синфга ўтиши билан бу саволга жавоб чуқурлашиб ва кенгайиб боради. Тил кишиларнинг биргаликдаги меҳнат фаолиятида, янгиликларни маслаҳатлашиб тушунишида, янги машиналар ихтиро қилишда зарурлиги ҳақида мисоллар топиб, ўз фикрларини тасдиқлайдилар. Ёшлари улғайган сари ўқувчилар одамнинг одам бўлишида тилнинг аҳамиятини тушуна борадилар. Меҳнат ва нутқ кишини яратади, уни ҳайвонот оламидан ажратади. Одам меҳнат жараёнида ўзининг фикрлаш фаолиятини ривожлантириш ва нутқини ўстириш билан ўзини доимо такомиллаштириб боради. Оламни, коинотни ўзгартира бориб, киши янада камол топа боради, унинг тили ҳам бойийди.

• в) бошланғич синф ўқувчиларининг тилга ижтимоий ҳодиса сифатида қарашини шакллантиришда тилнинг келиб чиқиши, тилда янги сўзларнинг пайдо бўлиши ҳақида уларнииг савиясига мос бўлган «сир»ни ечиш (тушунтириш) ижобий таъсир кўрсатади. Ўқитувчи ўқувчиларга тилнинг бир киши томонидан махсус ўйлаб чиқарилмаганини, у ибтидоий одамларнинг меҳнат фаолияти билан боғлиқ ҳолда яратилганини ва аста-секин ривожланиб борганини тушунтиради: “Биздан жуда узоқ вақтлар илгари тилда фақат бир неча ўнгина сўз мавжуд эди, кишилар атрофдаги табиатни, нарсаларни билиб, иш қуроллари яратиб, нимадир ишлаб чиқарганлари сари тилда янги сўзлар пайдо бўла бошлади. Атрофимизда мавжуд бўлган шахс ва нарсаларга, уларнинг белгиларига, жараёнга, жуда кўп бошқа нарсаларга кишилар ном қўйганлар. Шундай қилиб, тил янги сўзлар билан бойиди ва бойиб бормоқда”.