1-мавзу. Pedagogik diagnostika ilmiy va amaliy fan sifatida. Fanning maqsadi, vazifalari, obyekti va predmeti Режа

2.3. Психологик тест нима?²
Хулқ-атворни танлаб таҳлил қилиш. Психологик тестлар ўзида хулқ-атвор намунаси объектив ва стандартлашган тарзда ўлчашни ифодалайди. Психологик тестлар бошқа фанлардаги тестлар ва кузатишлар сингари индивид хулқ-атворининг ажратиб олган намунасига кўра кичик танланмада ўрганади. Бу борада психолог биохимик пациентнинг қон таркибини, микрорайондаги ичимлик сувининг таркибини бир неча синовлар орқали ўргангани сингари ўз хулосаларини беради.Мабодо, психолог боланинг луғат бойлигини, арифметик ҳисоб-китоб ишларини бажариши ёки учувчининг кўриш-ҳаракат координациясини текширмоқчи бўлса, у уларга репрезентатив сўзлар тўпламини, арифметик масалалар ёки ҳаракат қобилият тестларини тақдим этади ва уларнинг реакцияларини баҳолайди.Хулқ-атворни ўрганилаётган жиҳатига тестнинг мослиги тошириқларнинг характери ва миқдорига, тестнинг стимуллари тўпламига боғлиқ бўлади.
Арифметик тест 5 та топшириқдан иборат ёки фақат кўпайтириш кўникмасини баҳолашга мўлжалланган топшириқдан ташкил топган, бу орқали катта ёшдагиларнинг ҳисоблаш кўнимасини ишончли баҳолаб ўлмайди ёки бейсбол ўйинидаги сўзлар тўплами орқали боланинг луғат бойлигини ишончли баҳолаш мумкин эмас
Психологик тестнинг диагностик ёки талқин этиш қиммати хулқ-авторнинг муҳим ва кенг соҳасини аниқлашга хизмат қилишига боғлиқ.
Психолог тестларни қўллашда назоратнинг зарурлиги³. “Келгуси ҳафта мактаб бораётган жиянимни ўқишга боришини текшириш учун Бине-Симон шкаласидан фойдаланишим мумкинми?”
“Таълим тизимида ўқиш сифатини такомиллаштириш учун ўқучининг табиий имкониятларини ўлчашга хизмат қилувчи интеллектнинг маданий муҳитдан холи ўрганишга мўлжалланган интеллект тести зарур”.
“Ўз хонасида инглиз тилини ўрганган қўшним невротик деб баҳолаш имконини берган шахслилик тестини берди. Оқибатда мен асасбийлашиб, машғулотларга боришни тўхтатиб қўйдим”.
“Кеча журналда эълон қилинган интеллект тестида ўзимни синаб кўрсам, менинг IQ (интеллектуаллик коэффициентим) 80 тенг бўлди. Менимча, психологик тестлар мутлоқа ахмоқчиликку”.
Юқоридаги мулоҳазалар ўзидан ўзи ўйлаб топилмаган. Бундай мулоҳазаларни ҳар бир психолог яна бир неча бора келтириб ўтиши мумкин. Чунки бунга олиб келадиган асосий сабаб психологик тестларни тўғри қўлламаслик ва уларнинг натижаларини тўғри талқин этмаслик оқибатидир. Натижада синалувчи тасаввурида психологик тестларнинг фойдасиз ёки текширилувчи учун зарар келтирадиган хулосага олиб келиб қўйиши шубҳасиз. Аслида ҳар қандай илмий метод ёки психологик тест тўғри ва моҳирона қўлланилган тақдирда ўзининг самарадорлигига эга. Аксинча, касбий маҳоратга эга бўлмаган фойдаланувчи ушбу тестлардан фойдаланиб, жиддий зарарни келтириб чиқариши мумкин.Шу боис психологик тестлардан фойдадаланишни назорат қилишнинг иккита эътиборга оладиган жиҳати мавжуд:

1. 
   Психологик тестни юқори касбий тайёргарликка эга бўлган мутахассиснинг қўллашини кафолатлаш, олинган натижалар тўғри фойдаланишни таъминлаши мумкинлиги;
   
2. 
   Кўпчиликни олдинда тестнинг мазмуни билан таништириш эҳтиёт чорасини кўриш, уларнинг валидлигини таъминлаш аҳамиятини пасайтиради.