1-mavzu. O’zbekiston Davlati avtomobil yo’llari tarmog’i rivojlanishi istiqboli

Avtomobilning inertsiya kuchlarining qarshiligi. Shunday qilib, ko’tarilishdagi harakatga qarshilik koeffitsienti, R_j ning avtomobil og’irligiga nisbatidan iborat bo’lib, bo’ylama qiyalikning o’nli kasrlarda ifodalangan kiymatiga teng.
Avtomobilning tezligi o’zgarganda hosil bo’ladigan inertsiya kuchlarining qarshiligi ilgarilanma harakat inertsiya kuchlari bilan avtomobil aylanuvchi qismlarining inertsiya momentlarining yig’indisidan tashkil topadi.
Avtomobilning massasi m=G/g va tezligi   (m/s) bo’lganida ilgarilanma harakatning inertsiya kuchi:

bu erda   /dt - avtomobilning tezlanishi;   nisbiy tezlanish.
Avtomobilning harakat tenglamasi. Avtomobil harakatlanganda tortish kuchinig хammasi harakatlanishga qarshilikni ungishga sarflanadi. Tashqi va ichki kuchlarning tenglik sharti (avtomobil harakat tenglamasi) quyidagicha ifodalanadi:
 
bu erda P_f– g’ildirashga qarshilik;P_i–tepalikka ko’tarilishdagi harakatlanishga qarshilik;   - havoning harakatlanishga qarshiligi; P_j – inertsiya kuchlarinig qarshiligi.
Dinamik faktor. Tashki qarshiliklarning nisbatita qarab, avtomobil o’zgarmas tezlik bilan harakatlanadi, tezlashtiriladi yoki tormozlanadi. Harakatlanish tezligiga bog’aliq bo’lgan havo qarshiligini tenglamaning o’ng tomoniga o’tkazib qarshiliklarning qiymatlarini qo’yib, quyidagini хosil qilamiz:
P_p -  = G_f G_i G_j
Akademik E.A. Chudakov avtomobilning tortish yoki dinamik sifatlarini dinamik faktor, ya’ni etakchi g’ildiraklardagi to’liq tortish kuchi bilan havo qarshiligi o’rtasidagi ayirmaning avtomobil og’irligiga nisbati bilan tavsiflashni taklif etdi:

Dinamik faktor _{ } tezlik bilan harakatlanayotgan avtomobilning og’irlik birligiga tug’ri keladigan tortish kuchining zahirasini tavsiflaydi. Bu zaхira yo’l qarshiliklari f ± i ni engib o’tishga va avtomobilning tezalanishi j ga sarflanishi mumkin.
Dinamik faktor miqdoriga ko’ra avtomobil yo’llarining bo’ylama qiyaliklarini me’yorlanadi.