1-mavzu. О‘simlikdagi suv muvozanati reja

 
KALIY.
Kaliy о‘simliklar organizmida K
+
kationi kо‘rinishida saqlanadi. U hujayraning osmotik 
potensialini boshqarishda muhim rol о‘ynaydi. Kaliy shuningdek nafas olish va fotosintez djarayonlarida 
ishtirok etuvchi fermentlar faolligini oshiradi. Kaliy yetishmasligining birinchi belgilari rang barang va 
xoshiyasimon xloroz boshlanishidir. Undan keyin barg oxirlarida, chetlari va tomirchalari orasida nekroz 
boshlanadi Kо‘pgina bir pallali о‘simliklarda bu nekrotik jarohatlanishlar barg oxirlarida va tanalarida, 
undan keyin barg asoslariga qarab yoyiladi.
 
Kaliy ionlarining yosh barglarga tashilishi osonligi uchun bu belgilar birinchi navbatda о‘simlik 
asoslariga yaqin joylashgan yetilgan barglarda kuzatiladi. Kaliy yetishmasligida О‘simliklar poyalari 
yupqa va kuchsiz bо‘lib qoladi. Ularning qismlari orasi noodatiy qisqa bо‘ladi. Makajо‘xorida kaliy 
yetishmasligi uning ildiz tizimining tuproqdagi zamburug‘lar qо‘zg‘atadigan zamburug‘li kasalliklarga 

---

moyilligini oshiradi. Zamburug‘lar poya orqali uning yuqori qismlariga tarqaladi va kasallikka 
beriluvchanligi bois о‘simlikning egiluvchanligini oshiradi va makkajо‘xori poyasining yerga yotib 
qolishiga olib keladi.
 
KALSIY. 
Kalsiy ionlari (Sa
+2
) yangi hujayra devorlari yaratilishida kо‘pincha о‘rta qismlarda 
hujayra bо‘linishida faol ishtirok etadi. Shuningdek kalsiy hujayralar bо‘linish jarayonida mitotik 
bо‘linish urchug‘i hosil bо‘lishida ishtirok etadi. Kalsiy hujayra memranalari shakllanishida zaruriy 
element bо‘lib, ekologik va garmonal reaksiyalarda ham ikkilamchi messendjer sifatida ishtirok 
etadi.(Sanders va boshqalar, 1999). Ikkilamchi xususiyatli messendjerlik xossasi bois kalsiy о‘simliklar 
hujayralari sitoplazmasida topilgan kalmodulin oqsili bilan bog‘lanishi mumkin. Kalmodulin-kalsiy 
birikmasi moddalar almashinuvining kо‘pgina jarayonlarini boshqarishda ishtirok etadi.
 
Kalsiy yetishmasligining о‘ziga xos belgilari о‘simlik qismlarining yosh meristeialarining 
nekrozga uchrashi, ildiz oxirlari yoki yosh barglarda hujayraning bо‘linishi va hujayra devorlarining 
shakllanishi tezlanishi bilan ifodalanadi. Nekroz sekin о‘suvchi о‘simliklarda umumiy xloroz kо‘rinishida 
va yosh barglarning rivojlaniay qolishiga olib keladi. Shuningdek yosh barglarning tabiiy shakllari ham 
о‘zgarib ketadi. О‘simlik Ildiz tizimi kalsiy yetishmasligida jigarrang tusga kiradi va kalta, sertarmoq 
bо‘lib qoladi. Kalsiyning kuchli yetishmovchiligida о‘simliklarning meristema qismlari muddatidan oldin 
nobud bо‘lib ketishi mumkin.