1-mavzu. О‘simlikdagi suv muvozanati reja

 
 
О‘simliklarda mineral elementlarni о‘zlashtirilishi 
Mineral elementlar ularning tashilishi va sitokinin kabi о‘simlik garmonlari yetishmasligi vaqtida 
qayta tashilish xolatiga qarab klassifikatsiya qilinadi.
 
1-Guruh:
Uglerod birikmalari tarkibigi kiruvchi mineral oziq moddalarining kamchiliklari. Bu 
birinchi guruh azot va oltingugurtdan tashkil topadi. Tuproq hosildorligida azotning bо‘lishi tabiiiy va 
qishloq xо‘jalik ekologik tizimlarida о‘simliklar olami uchun zaruriy holat hisoblanadi. Shu bilan birga 
tuproqlar ortiqcha holda oltingugurt ham saqlaydi. Tuproqdagi azot va oltingugurtning birgalikda bо‘lishi 
ularning oksidlanish-qaytarilish xossalarining keng chegaralarda о‘zgarib turishi bilan bog‘liq. Yuqori 
oksidlanishgacha davom etuvchi bir qancha enegiyani kо‘p о‘zlashtiruvchi reaksiyalar uchun noorganik 
moddalar tuproqdan aminokislotalar kabi organik moddalar tarkibidan kuchli qaytarilgan holda 
о‘zlashtirib olinadi. 
Azot
о‘simliklar eng kо‘p talab qiladigan elementlar qatoriga kiradi. U о‘smliklar hujayralarining 
juda kо‘p tarkiblariga kirishi bilan birga aminokislotalar va nuklein kislotalar tarkibida ham asosiy 
element xisoblanadi.. Shu bois azotning yetishmasligi о‘simliklar rivojlanishini juda tez susaytirib 
qо‘yadi. Azotning yetishmasligi uzoq vaqt saqlanganida kо‘pchilik tur о‘simliklarda о‘simlik asaslariga 
yaqin joylashgan qari barglarda xloroz kuzatiladi (barglarning sarg‘ayishi).
 
Azotning og‘ir yetishmovchiligida bu barglar butunlay sarg‘ayib ketadi (yoki oftobda qorayib 
ketadi) va tо‘kiladi. Yosh barglarda azotning yetishmasligi darhol namoyon bо‘lmaydi chunki qari 
barglardagi azot yosh barglarga tashib berilishi mumkin. Shu yо‘sinda о‘simliklarda azot yetishmasligi 
yuqori qismlardagi yosh barglarning yorqin yashil rangdaligi va sariq yoki jigarrang tusdagi pastki qari 
baglarning paydo bо‘lishi bilan izohlanadi.
 
Azot yetishmasligi vaqtida о‘simliklar sekin rivojlanadi. Barglar esa sezilarli darajada yupqa 
bо‘lib, yog‘ochlangan poyalar paydo bо‘ladi. Yog‘ochlanish jarayoni ainokislotalar va boshqa azot 
saqlovchi birikmalar sintezlanishi uchun kerakli uglevodlarning о‘simliklarda tо‘planib qolishi bilan 
izohlanadi. Azot metabolizmida ishtirok etmagan va о‘simliklarda tо‘planib qolgan uglevodlar 
antotsianlar sintezlanishiga va bu pigmentning tо‘plpnishiga olib keladi. Bu jarayon natijasida pomidor va 
makkajо‘xorining bir necha turlarida, azot yetishmasliga sababli, barglar bandlari va poyalar tо‘q qizil 
rangga kiradi.