1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Кўчмас мулк бозорининг турли сегментларида турли хил таққослаш бирликлари қўлланилади.
Ер участкаларини таққослаш бирликлари:

• 
  1 гектар учун нарх;
  
• 
  1 сотка учун нарх;
  
• 
  1 м² учун нарх.
  

Қурилишларга эга ер участкаларини таққослаш бирликлари:

• 
  умумий майдоннинг 1 м² учун нарх;
  
• 
  1 фронтал метр учун нарх;
  
• 
  ижарага топшириладиган соф майдоннинг 1 м² учун нарх;
  
• 
  1 м³ учун нарх.
  

Даромад ва сотиш нархининг нисбати асосида объектни баҳолашда таққослашнинг иқтисодий бирлиги сифатида ялпи рента мультипликатори ёки капиталлаштиришнинг умумий ставкасидан фойдаланиш мумкин.
Қиёсий ёндашув учун баҳолаш географияси катта аҳамиятга эга. У таққосланувчи объектлар ва уларнинг потенциал харидорлари жойлашган чегараларни аниқлайди. Баҳолаш объекти бозори, одатда, аҳоли яшаш жойлари ҳудуди билан чегараланади. Аммо шундай ҳолатлар ҳам бўладики, баҳолаш объекти бозори шаҳар чегарасидан узоқлашиб кетади. Масалан, аэропорт, вокзал, денгиз ва дарё портлари каби баҳоланувчи объектларнинг бозори халқаро деб ҳисобланади.
Қиёсий ёндашув кўчмас мулкни баҳолашнинг учта асосий тамойили: талаб ва таклиф, ўрнини босиш ва ҳисса қўшиш тамойилларига таянади.
Кўчмас мулкни баҳолашнинг ушбу тамойиллари асосида қиёсий ёндашувда баҳоланаётган оъект қийматини ҳисоблаш учун таққослаш элементларини ажратишнинг ва солиштирилаётган объектлар ҳақидаги бозор ахборотларини тузатишларини ўлчашнинг бир қатор сон ва сифат усулларидан фойдаланилади.
Кўчмас мулкни қиёсий ёндашувда баҳолашнинг асосий босқичларини кўриб чиқамиз.
1 – босқич. Объектларнинг қиёсий фойдалилига алоқадор бўлган барча омиллар хақида аниқ ахборот олиш мақсадида бозор батафсил ўрганилади. Кўчмас мулк бозорининг бир сегментига мансуб бўлиши ва улар билан битимлар бозорнинг шу сегментига хос бўлган шартларда амалга оширилиши лозим бўлган аналоглар тўплами шакллантирилади.