1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

2.2. Мулк қийматини баҳолашнинг асосий тушунчалари, мақсадлари ва вазифалари

Ҳар қандай мулкий объектни баҳолаш муайян бозор шароитида муайян вақтда у томондан келтириладиган потенциал ва реал даромадни ҳисобга олган ҳолда объектнинг пуллик қийматини аниқлаш борасидаги тартибга солинган мақсадга йўналтирилган жараёнини ифода этади.

Баҳолаш жараёни баҳолаш объектининг ва баҳоловчи субъектнинг мавжудлигини назарда тутади.
Баҳолаш объекти бўлиб махсус билимларга ва амалий кўникмаларга эга бўлган профессионал баҳоловчилар хизмат қилади.
Баҳолаш объекти бўлиб унинг эгасида мавжуд бўлган барча ҳуқуқлар билан биргаликда олинган ҳолда ҳар қандай мулкий объект ҳисобланади.
Бу бизнес, компания, корхона, фирма, банк, ҳам моддий , ҳам номоддий бўлган активларнинг баъзи турлари бўлиши мумкин.
Баҳоловчилар – мулк билан мулоқот қилиш ва тегишли ҳисобот ҳужжатларини тузиш билан боғлиқ бўлган иқтисод соҳасида ишлайдиган мутахассислардир. Профессионаллар сифатида баҳоловчилар маълумот, махсус тайёргарлик, ваколатлилик ва малакавий кўникмалар борасида қатъий талабларга жавоб беришлари лозим. Баҳоловчилар олий аҳлоқий тамойилларга (этик меъёрлар) ва касбий эталонларга (стандартларга) амал қилишлари керак.
Мулкни баҳолаш миллий стандартларига асосан баҳолаш объектлари бўлиб қуйидагилар ҳисобланади: ашёлар (мулк); интеллектуал мулк; ашёвий (мулкий) ҳуқуқлар; мажбуриятлар; корхона (бизнес).
Баҳолаш объектларига шунингдек: алоҳида олинган моддий объектлар (ашёлар); шахснинг мулкини ташкил этувчи ашёлар мажмуаси, шу жумладан муайян турдаги мулк (кўчириб бўладиган ёки кўчмас); мулкка ёки мулкнинг таркибидаги алоҳида ашёларга нисбатан эгалик қилиш ва бошқа ашёвий ҳуқуқлар; талаб қилиш ҳуқуқи; мажбуриятлар (қарзлар); ишлар, хизматлар, ахборот; интеллектуал мулк объектлари ва қонунчилик томонидан уларнинг фуқаролик айланмасида бўлиш имконияти аниқланган бошқа фуқаролик ҳуқуқи объектлари киради.
Ашёлар (мулк) баҳолаш мақсадида кўчар ва кўчмас мулкни (ашёларни) фарқлашади.
Кўчмас ашёларга (кўчмас мулкка) ер участкалари, ер ости участкалари, алоҳида олинган сув объектлари ва ер билан мустаҳкам боғлиқ бўлган объектлар, яъни ерга бириктирилган барча объектлар, биноларга ер ости ва ер устидаги бириктирмалар, уларнинг мўлжалланишига ўлчаб бўлмайдиган даражада зарар келтиришсиз кўчириб бўлмайдиган ички қурилган объектлар, шу жумладан ўрмонлар, кўп йиллик экинлар, бинолар, иншоотлар киради.
Кўчмас мулкка кирмайдиган ашёлар , шу жумладан қимматли қоғозлар кўчириб бўладиган мулк деб эътироф этилади.