1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

12.2. Тузатишларни таҳлил қилиш ва киритиш усуллари


Қиёсий ёндашувда қиймат аниқлашда тузатишларни таҳлил қилиш усулларининг икки гуруҳи ажратилади, улар сон ва сифат услубиятларидир.
Бу гуруҳлар нархни шакллантирувчи омиллар сонининг баҳолашда фойдаланиладиган аналоглар сонига нисбати билан фарқланади.
Агар аналоглар сони k нархни шакллантирувчи омиллар сони n нинг 1 га орттирилгани (k > n + 1) дан катта ёки унга тенг бўлса, у ҳолда баҳолаш учун биринчи гуруҳ усуллари: маълумотларнинг жуфт тўплами таҳлили, ахборотлар гуруҳлари таҳлили, статик таҳлил, график таҳлил, сезувчанлик таҳлили, харажатлар таҳлили, иккиламчи маълумотлар таҳлили, ижара фарқлари капитализацияси ва ҳ.к. лари қўлланилади.
Агар аналоглар сони k нархни шакллантирувчи омиллар сони n нинг 1 га орттирилгани (k > n + 1) дан кичик бўлса, у ҳолда баҳолаш учун иккинчи гуруҳ усуллари: нисбий қиёсий таҳлил, эксперт баҳолар ва якка сўровлар қўлланилади.
Таҳлилнинг сон усуллари
Таҳлилнинг сон усуллари математик усуллардан фойдаланишни назарда тутади. Энг соддаларидан бири – бу маълумотларнинг жуфт тўплами таҳлилидир. Мазкур усулни қўллаш баҳоловчига маълум элемент билан фарқланувчи икки объектни таққослаш йўли орқали ушбу таққослаш элементига киритиладиган тузатишни аниқлаш имконини беради. Маълумотларнинг жуфт тўплами таҳлили қўлланилишида чекланишларга эга математик дедукция усулини намоён этади, негаки, маълумотларнинг жуфт тўплами кам учрайди, бунда улардан нотўғри фойдаланиш ҳам кузатилиши мумкин.
Маълумотларнинг жуфт тўплами таҳлили. Мазкур усул қиёслашнинг битта таркибий қисми учун тузатиш катталигини олиш мақсадида икки ва ундан ортиқ бозор сотувларини қиёслашдан иборат. Абсолют аниқликка объектларнинг битта таркибий қисмидан ташқари ҳамма таркибий қисмлари мос келганда эришилади. Амалиётда бундай ҳодисалар жуда ҳам кам учрайди ва иншоотларнинг кичик тоифаси билан чекланган. Одатда сотилиш нархига катта таъсир кўрсатувчи асосий таркибий қисмларни ажратиш учун кўп сонли маълумотлар таҳлил этилади.
Юқоридагига ўхшаш усул – бу ахборотлар гуруҳлари таҳлили усулидир. У ахборотларни сотиш санаси ва қийматнинг аниқ эквивалент кўрсаткичлари ҳисоби каби мустақил ўзгарувчилар бўйича гуруҳлашни назарда тутади. Бундай гуруҳлар тобе ўзгарувчи кўрсаткичлар (масалан, майдон бирлиги учун нарх ёки фасад узунлигининг майдонга нисбати) ни аниқлаш учун иккитадан бўлиб таҳлил қилинади.
Маълумотларнинг жуфт тўплами ва ахборотлар гуруҳлари таҳлили сезувчанлик таҳлилининг варианти ҳисобланади. Сезувчанлик таҳлили – бу алоҳида ўзгарувчиларнинг қийматга таъсирини аниқлаш учун фойдаланиладиган усулдир.