1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Ижарачининг мулк ҳуқуқи
–
бу ижарачининг маълум шартлар асосида ижарага 
берилган кўчмас мулкдан фойдаланиш ва унга эгалик қилиш ҳуқуқидир. Ушбу 
ҳуқуқлар билан боғлиқ бўлган муҳим мажбурий шарт бу, ижарачининг мулк ҳуқуқи 
қийматига катта таъсир кўрсатадиган, ижаранинг келишилган ставкаси ва бозор 
ставкасининг мос бўлишидир. Ижарачининг мулк ҳуқуқи қийматга эга бўлиши 
учун, одатда, келишилган ижара тўлови бозорникидан паст бўлиши, ёки ижарачи 
ижара тўлови бўйича имтиёзга эга бўлиши керак. Агар ижаранинг келишилган 
тўлови бозорникидан юқори бўлса, у ҳолда ижарачининг мулк ҳуқуқи манфий 
қийматга эга бўлиши мумкин. Баҳолаш санаси муҳим аҳамият касб этади, негаки у 
баҳоловчи жорий бозор шароити контекстида келишилган ижара тўловини 
бозорники билан таққослаган вақтни идентификациялайди. 
Субижара
–
бу ижарачи ўзининг ҳуқуқлари (фойдаланиш ва эгалик қилиш) ни 
учинчи шахсга топшириши ҳақидаги шартнома бўлиб, унинг муддати ижара 
шартномасиникидан қисқа бўлади. Ҳуқуқларни топшириш ёзма битим сифатида 
расмийлаштирилади, унга мувофиқ ижарачи кўчмас мулкка нисбатан ўзининг мулк 
ҳуқуқлари (фойдаланиш ва эгалик қилиш) ни бошқа юридик шахс фойдасига ёки 
кредиторларнинг фойдаланиши учун топширади. Ижара шартномалари, одатда, 
ижарага берувчининг розилиги “етарлича асосларсиз тўхтатиб қўйилмаслиги” ни 
назарда тутади. Судда кўрилган ишларнинг натижасида хулоса қилиндики, 
субижара асоссиз чекловларга боғлиқ бўлмаслиги керак. Субижарага рухсат 
беришдан бош тортишда ижарага берувчилар субижара уларнинг позициясини 
сусайтиришини тасдиқлашлари лозим. 
Субижарада агар келишилган ижара тўлови субижарачи тўлаётган тўловдан кам 
бўлса биринчи ижарачининг мулк ҳуқуқи қийматга эга бўлади. Субижара 
ижарачини унинг ижара шартномаси бўйича мажбуриятларидан озод қилмайди. 
Турли хил мулк ижара ҳуқуқларини аниқлаш учун қўлланадиган дисконт ставкалари 
фарқланади, негаки улар ушбу ҳуқуқлар билан боғлиқ таваккалчиликларни акс 
эттириши керак. Одатда, ижарага берувчининг мулк ҳуқуқи ижарачиникидан 
камроқ таваккалчиликни назарда тутади, чунки ижарага берувчи кўчмас мулкни 
қайтариб олиш ҳуқуқига эга бўлади, ўз ўрнида ижарачида бундай ҳуқуқ мавжуд 
эмас. Ўз навбатида, ижарачи субижарачидан кам роқ таваккалчилик қилади. Ижара 
шартномаси субижарани таъқиқловчи шартга эга бўлиши ҳам мумкин. Ижара 
шартномаси шартлари доирасида ижарачининг мулк ҳуқуқи қийматини аниқлаш 
турли мақсадлар учун амалга оширилиши мумкин (масалан, мулк солиғини 

---

белгилаш, ижарага берувчи ва ижарачи ўртасида кўрилган зарарлар суммасини 
тақсимлаш). 
Инвестициявий ипотека трастлари